Voedingsmythes ontmaskerd: wat moet je wel eten?

Gezondheid is hot. Het ene dieet is nog gezonder dan het andere en afvallen is big business geworden. Van vetarm tot suikervrij, van een dieet zonder koolhydraten tot eiwitrijk of vleesloos, alles is mogelijk. Met z'n allen zijn we druk bezig met gezond leven. Hoe kan het dan dat er vorige maand een rapport van het CBS verscheen waarin gesteld werd dat iedere generatie weer een beetje dikker en ongezonder wordt? Zijn alle voedingsadviezen gewoon fabeltjes? Emeritus-hoogleraar voedingsleer  Martijn Katan schreef hierover een boek. 

Het boek 'Voedingsmythes: over valse hoop en nodeloze vrees' gaat in op voedingsmythes. We vroegen aan lezers van onze nieuwsbrief welke vraag zij altijd al beantwoord willen hebben. We kregen veel reacties. Katan geeft antwoord.

'Vitamine C vergroot de weerstand'
Een tekort aan vitamines kan ernstige ziekten veroorzaken, maar in de westerse wereld komen deze ziekten al heel lang niet meer voor. Vitamine C slikken voorkomt ook niet dat je verkouden wordt, alleen duurt je volgende verkoudheid een halve dag korter. Als je de hele herfst en winter dagelijks vitamine C slikt, duurt je volgende verkoudheid dus geen vijf dagen, maar vier en een half. Je moet daarvoor flink wat slikken, een gram per dag. Er is één groep mensen bij wie vitamine C om onbekende redenen wel lijkt te werken. Dat zijn marathonlopers en andere topsporters, vooral als ze zich afbeulen in de kou. Topatleten hebben toch al meer kans om verkouden te worden, dus als je 's winters een marathon loopt of bergop bergaf gaat op de ski's, is het misschien een idee preventief vitamine C te slikken. Het idee dat gezond eten de weerstand verbetert, is wijdverbreid en wordt enthousiast aangewakkerd door verkopers van vitaminepillen, groenten en fruit. De bewijzen dat voeding je kans op een infectieziekte beïnvloedt, zijn opmerkelijk zwak. 

'Suiker en kleurstoffen veroorzaken ADHD'
Suiker is niet echt gezond. Als je vaak iets met suiker eet of drinkt, vergroot dat de kans op rotte tanden. Suiker zit ook in veel dingen die lekker zijn en gemakkelijk wegeten en drinken. Daardoor maken die suikerrijke producten dik. Sap en frisdrank zijn de voornaamste boosdoeners, gevolgd door snoep, koekjes en taart. Er is rond suiker wel een enorme hype ontstaan. Het zou verslavend zijn, ADHD veroorzaken, lage bloedsuikerniveaus waar mensen ziek en beroerd van worden en nog veel meer. Dat zou je kunnen vermijden door langzame koolhydraten te eten. Die hype is grotendeels ongefundeerd en 'langzaam' of 'snel' valt meestal niet samen met gezond of ongezond. Je kunt suiker vervangen door zoetstoffen. Die zijn veilig en niet giftig, ze helpen een beetje om de inname van calorieën te verminderen, maar ze lossen onze problemen met overgewicht niet op.

Bevat goede voeding onvoldoende vitaminen en mineralen door bewerking en moderne teelt met bestrijdingsmiddelen?
Moderne granen en groenten bevatten iets minder mineralen maar voor je gezondheid is dat verschil niet belangrijk, de mineralen waar het echt om gaat krijg je toch wel binnen. Multivitamines is een illusie. Als je echt ongezond eet compenseer je dat niet met multivitaminen.

'Je kunt je eten beter zelf snijden'
Tegenwoordig heb je met hightechverpakkingen uitstekende groenten en ook groenten uit blik is zeer goed. Zelfs in groenten en blik zitten evenveel voedingsstoffen. Alleen mis je een klein beetje vitamine C, maar dat krijgen we heus genoeg binnen. 'Natuurlijk' betekent helemaal niets. Het kan een onschuldige reclameterm zijn, of een kreet waarmee je wordt overgehaald iets te kopen dat juist slecht voor je is. Het gewone eten uit de winkel en de supermarkt is niet gedegenereerd, giftig of slecht. Je kunt het zonder zorgen eten. Alleen moet je er de juiste selectie uit maken, regelmatig variëren en de aankoop van dik makende pakjes, zakjes en verweneten bewaren voor speciale gelegenheden.

Gaan alle vitamines uit de voeding zodra ze in de magnetron zijn geweest?
Effecten van de magnetron qua vitamines in eten en op de vorming van ongewenste stoffen zijn uitgebreid onderzocht. Magnetronkoken komt daar even goed uit als koken of bakken en soms beter. Met name vitamine C en foliumzuur lijken in groenten in de magnetron iets beter behouden te blijven dan bij gewoon koken. Ook babyflesjes en afgekolfde moedermelk kunnen veilig in de magnetron worden opgewarmd. Magnetron koken is dus gezond. Je krijgt er alleen geen bruin korstje mee op het vlees, daar is de straling te zwak voor.

Roomboter of margarine?
Margarine is gezonder dan roomboter vanwege de goede vetten en het is onze belangrijkste bron van vitamine D.

Hoe zit het met de transvetten in de boter?
Transvetten zaten vroeger in grote hoeveelheden in eten, ook in frituurvet. Fabrieken maakten van vloeibare oliën harde transvetten die geschikt waren voor de fabricage van koek, taart, harde margarine, croissants en snacks en voor het frituren van patat en kroketten. Twintig jaar geleden werd duidelijk dat transvetten slecht zijn voor hart en bloedvaten. Sindsdien zijn ze grotendeels uit voedsel verdwenen, eerst in Nederland en Europa en sinds kort ook in de Verenigde Staten. Alleen in roomboter, kaas en rundvet zitten nog kleine beetjes. Transvet is niet gezond, ook transvet uit melk niet, al draagt het mooie namen als 'geconjugeerd linolzuur' (cla) of vacceenzuur.

'Kokosolie is gezond'
Kokosolie is een typisch voorbeeld van hard vet. Lekker ja, maar gezond en cholesterolverlagend nee, in tegendeel. Het is ook nog eens heel duur, want kokosvet wordt groot ingekocht voor niet meer dan €1 per liter en het wordt verkocht voor €20 per liter. Het is dus niet zo gek dat handige zakenjongens wonderverhalen over deze olie de wereld in slingeren. Gezond is het niet.

Is de nieuwe schijf van vijf het antwoord?
"Ja", zegt Katan. "De schijf van vijf http://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx is eerlijk en duidelijk. Ze worden niet betaald door de industrie, ik ken deze mensen, je mag ze vertrouwen."

Heb je zelf nog een vraag aan Katan? Dan kan je die stellen op zijn Facebookpagina .