Vitamine D verdwijnt uit basispakket: Blijkt goedkoop later duurkoop?

Het is goed voor de botten, je tanden, je spieren en je kunt het gewoon bij de drogist kopen. Meer dan vijf miljoen mensen gebruiken vitamine D. Volgens cijfers van het CBD (het Centraal Bureau Drogisterijbedrijven, de koepel van Nederlandse drogisterijen) gingen in 2021 maar liefst voor 64 miljoen euro aan potten vitamine D over de toonbank. Maar anderhalf miljoen mensen hebben een hoge dosis nodig: die haal je niet bij de drogist, maar op recept bij de apotheek. Als het aan de minister ligt, moet deze groep mensen daar vanaf januari 2023 zelf voor gaan betalen. Vitamine D verdwijnt dan namelijk uit het basispakket.

Ons lichaam krijgt vitamine D binnen uit voedsel, maar vooral door zonlicht op de huid. Voor jonge kinderen tot 3 jaar, ouderen, mensen met een getinte huidskleur, mensen die weinig buiten komen en zwangere vrouwen geldt het advies om extra vitamine D te nemen. Dit kun je dan gewoon bij de drogist kopen. 

Maar er zijn ook aandoeningen waarbij een arts een hoge dosis vitamine D op recept moet voorschrijven. Zoals bij botontkalking, diverse darmaandoeningen of na een maagverkleining. Er zijn op dit moment 1,5 miljoen mensen die vitamine D op recept krijgen. En 300.000 daarvan krijgen de extra vitamine D via een medicijnrol toegediend.

Het wordt vaak in combinatie met calcium voorgeschreven.

Het Zorginstituut heeft het Ministerie van VWS onlangs een advies gegeven waarin staat dat vitamine D-middelen uit het basispakket van de zorgverzekering kunnen worden gehaald. De argumentatie luidt dat "Bijna iedereen die vitamine D op recept krijgt, kan overstappen op vitaminen die te koop zijn bij onder meer de drogist."

Minister Kuipers van VWS volgt dit advies. In de Kamerbrief zegt hij dat "het geld dat hiermee bespaard wordt, beter kan worden besteed aan andere zorg die mensen niet zelf kunnen betalen."

Er wordt overigens wel een uitzondering gemaakt voor patiënten met cystic fibrosis (ook wel bekend als taaislijmziekte) en mensen waarbij met bloedonderzoek een lage spiegel (bij mensen ouder dan 70) of hele lage spiegel (bij mensen jonger dan 70) is aangetoond. Mensen uit deze groepen krijgen vitamine D alsnog vanuit het basispakket vergoed.

Natasha Appelman-Dijkstra, internist-endocrinoloog en Hoofd Centrum voor Botkwaliteit bij het LUMC, is het niet eens met het advies. Dit heeft volgens haar namelijk grote consequenties voor alle mensen die calcium en vitamine D als combi gebruiken op recept:

"Het is een verkapte bezuiniging. Een aantal jaren geleden zijn de dagelijkse vitamine D- en losse kalktabletten uit het pakket gehaald, met grote financiële problemen voor patiënten als gevolg. We hebben toen ook al uitgelegd dat deze pillen voor meer ziektes belangrijk zijn. Voor mensen met bijvoorbeeld een niet-werkende bijschildklier is vitamine D als medicijn (net zoals kalk) essentieel. Door de vitamine D niet meer te vergoeden, zullen ook de combinatiepillen van kalk en vitamine D niet meer vergoed worden, en dat heeft grote consequenties".

Meerdere patiëntenverenigingen hebben hun bezwaren tegen het niet langer vergoeden van hoge doseringen vitamine D geuit bij het Zorginstituut. Ook de Osteoporose Vereniging maakt zich grote zorgen:

"Door dit advies verdwijnt er een belangrijk instrument uit de bewezen gereedschapskist van de behandeld arts. Voor osteoporose geldt daarbij dat alle beschikbare medicatie uitsluitend in combinatie met calcium en vitamine D is getest en goedgekeurd. Het voorschrijven door een arts en begeleiding door een apotheker is belangrijk omdat het therapietrouw bevordert en mensen met lage gezondheidsvaardigheden ondersteunt."

De apothekersorganisatie KNMP vindt dat dit advies niet strookt met de roep van het kabinet om meer te investeren in preventiezorg en het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen Nederlanders.

Daarnaast ziet de KNMP juist negatieve gevolgen voor de therapietrouw. Dat kan leiden tot een stijging van zorgkosten door extra fracturen, met extra beroep op revalidatie, (wijk-)verpleging en mantelzorg.

Voorzitter Aris Prins van de KNMP: "Wij weten vanuit de praktijk dat geneesmiddelen in de apotheek blijven liggen als mensen moet bijbetalen. Omdat ze dit niet kunnen of willen. Ook hebben we zorgen over mogelijke gevolgen van deze maatregel. Nu gaat het over vitamine D. Zijn laxeermiddelen – die vaak in combinatie met andere geneesmiddelen worden voorgeschreven – daarna aan de beurt? Dit is allemaal zeer onwenselijk."

Volgens het Zorginstituut is de mogelijke ingangsdatum vermoedelijk niet eerder dan 1 januari 2023; “Wanneer de minister ons advies overneemt, is er tot die tijd daarmee nog voldoende ruimte om voorlichting en uitleg te geven over de aanstaande maatregel en heeft het ministerie van VWS nog tijd en ruimte om ons advies te wegen en te bespreken”.

Op 9 juni is er een medicijn-debat in de Vaste Kamercommissie Zorg met minister Kuipers van VWS over geneesmiddelen en het basispakket.