Vastzittende doppen: onhandig of een duurzame verbetering?

Veel mensen hebben het al gemerkt: bij steeds meer flessen en pakken zit de plastic dop vast aan de verpakking. Uit onze recente Kassa-peiling blijkt dat maar liefst 85 procent van de mensen de nieuwe doppen “onhandig” vindt. Maar waarom zitten ze nou opeens vast? En wat betekent dit nieuwe ontwerp voor mensen met reuma en liefdadigheidsinitiatieven die doppen inzamelen voor geld?

Onhandig of niet: vanaf 3 juli dit jaar zullen alle doppen vastzitten aan de fles. Dit heeft te maken met veranderende Europese wetgeving. Vanaf juli moeten alle doppen vastzitten aan plasticflessen en drankverpakkingen die bedoeld zijn voor eenmalig gebruik. Deze wetgeving moet ervoor zorgen dat de hoeveelheid zwerfafval wordt verminderd doordat flessen met dop en al worden ingeleverd en niet in de natuur terechtkomen.

Jeroen Dagevos van de Plastic Soup Foundation bevestigt dat plastic doppen in het milieu een groot probleem zijn. “In de lijstjes met spullen die vanuit zee aanspoelen op het strand, worden altijd heel veel doppen geteld.”

Met name voor dieren vormt dit een groot gevaar, ziet ook Miranda Boer van Verpact, voorheen bekend als Nederland Schoon. “We weten dat deze doppen voor vogels en andere dieren dodelijk kunnen zijn, omdat ze het plastic voor voedsel aanzien.”

Doppen die ronddobberen op zee en aanspoelen op het strand vormen dus een bedreiging voor dieren. Maar uit de cijfers over zwerfafval in Nederland blijkt dat er elders in het land relatief weinig doppen worden gevonden. De Landelijke Zwerfafvalmonitor van 2022 maakt duidelijk dat zo’n zes procent van het zwerfafval bestaat uit plastic doppen.

Dirk Groot, ook wel bekend als de Zwerfinator, bevestigt dit beeld. Hij verzamelt al jaren zwerfafval en houdt bij wat hij tegenkomt. “Plastic doppen zijn nooit de grootste groep zwerfafval geweest.”

Organisaties die zich inzetten voor het milieu zien dat plastic doppen in het milieu schade veroorzaken en vinden dat het probleem niet mag worden onderschat. Ze zijn dan ook blij dat er over een oplossing is nagedacht. Maar niet alle partijen denken dat deze maatregel het verschil gaat maken.

‘Zwerfinator’ Dirk Groot is kritisch op de nieuwe wetgeving. “Veel mensen vinden de vaste doppen irritant en met een beetje meer moeite heb je de dop er alsnog zo afgedraaid.” Dit blijkt ook uit onze peiling: bijna driekwart van de mensen geeft aan de doppen los te halen van de verpakking. Jeroen Dagevos van de Plastic Soup Foundation noemt het daarom een “onzin maatregel.”

Diverse fabrikanten hebben vooruitlopend op de verplichting vanaf juli nu al de plastic doppen vastgemaakt. ‘Zwerfinator’ Groot geeft aan dat het effect hiervan op dit moment nog niet te zien is. “Als er al een verschil is, heeft dat meer te maken met de invoering van het statiegeld. Hierdoor blijven er veel minder flessen op straat liggen en daarmee ook minder doppen.” Ook Dagevos denkt dat het invoeren van statiegeld veel efficiënter is om ervoor te zorgen dat mensen hun afval niet in de natuur achterlaten.

Kassa peilde de mening over de vastzittende plastic doppen onder bezoekers van de Kassa-site en sociale media. Bijna 6000 mensen vulden de peiling in. Hieronder onze belangrijkste bevindingen. [de tekst gaat onder de diagrammen verder]

Uit de peiling komt naar voren dat zo’n driekwart van de mensen meer moeite heeft met het openen en sluiten van flessen sinds de dop eraan vastzit. Met name mensen met mensen met een handbeperking laten in de reacties weten niet blij te zijn met de nieuwe doppen: “Zeer onhandig met reuma of andere aandoening van handen. Niet open te krijgen. Een hoop geknoei!”

Om die reden staat ook ReumaNederland niet te springen om de nieuwe wetgeving. “Het is natuurlijk goed vanuit milieuoogpunt, maar het maakt het nog moeilijker voor mensen met een handbeperking om verpakkingen open te krijgen,” laat Marije Hulsinga van ReumaNederland weten.

Roland ten Klooster, ontwerper en adviseur op het gebied van verpakkingen, vertelt dat er binnen het bedrijfsleven weinig aandacht is voor mensen met een handbeperking. “Zo’n één miljoen mensen in Nederland hebben een aandoening aan hun handen. Vooral ouderen hebben moeite om verpakkingen open te krijgen. Dit is een groot probleem waar weinig aandacht voor is.”

ReumaNederland pleit al langer voor verpakkingen die beter te openen zijn voor mensen met handproblemen. Verpakkingsontwerper Ten Klooster noemt het verhogen en verbreden van de doppen als oplossing voor het probleem. “Je hebt dan meer grip op de dop. Maar een nadeel is dat er dan meer plastic moet worden gebruikt. Dit gaat natuurlijk tegen het idee achter de maatregel in.”

Verder blijkt uit de peiling dat er zorgen zijn over het voortbestaan van de doppenactie van het Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds (KNGF). Het fonds zamelt al jaren plastic doppen in om de basisopleiding voor geleidehonden te kunnen financieren. Vorig jaar werd bijna 50.000 euro opgehaald met de actie.

De inzameling van plastic doppen gebeurt via inzameldepots in het hele land. Er zijn grote verschillen te zien tussen de depots. In het depot van Dickij Vroeg in Culemborg is al duidelijk te zien dat er minder doppen worden ingezameld. Afgelopen jaar is er zo’n 3000 kilo minder aan doppen ingezameld dan het jaar daarvoor. “Het verschilt gewoon zo erg in opbrengst. En hoe minder opbrengst, hoe minder honden we kunnen opleiden.”

Vroege vermoedt dat de invoering van het statiegeld er ook voor heeft gezorgd dat er minder doppen binnenkomen. “Mensen vertellen mij dat ze de flessen met dop inleveren bij de statiegeldautomaat, omdat dat bij de automaat staat aangegeven. Ze zijn bang dat ze anders hun geld niet krijgen. Maar de flessen kunnen gewoon zonder dop worden ingeleverd.”

Hanny Pater merkt sinds januari dat er bij haar depot in Bunnik minder geld wordt opgehaald met de doppen. Zij denkt dat dit mede komt doordat de doppen kleiner en dunner zijn geworden. Verpakkingsontwerper Ten Klooster bevestigt dit: “Alle bedrijven willen van het plastic af en daarom worden de doppen steeds kleiner.” Pater komt dan ook tot de conclusie: “Het is voor ons een waardeloze uitvinding.”

Bronnen: Rijksoverheid, Rijkswaterstaat, KNGF