Tweede Kamerverkiezingen: Wat beloven partijen om het openbaar vervoer betaalbaar te houden?

Op 22 november 2023 zijn de Tweede Kamerverkiezingen en de komende weken besteden we daar in Kassa aandacht aan. Vorige week zag je verschillende lijsttrekkers reageren op stellingen omtrent armoede. In deel twee van deze reeks gaan lijsttrekkers in op het thema vervoer. 

Alle achttien politieke partijen zijn door Kassa benaderd. De zes partijen die niet worden genoemd of die niet te zien zijn in de graphics die in dit artikel zijn verwerkt, hebben niet gereageerd.

Dat de accijns op kerosine omhoog moet, daar zijn alle partijen het mee eens. Maar daar plaatsen ze wel een kanttekening bij: dit is helaas nog niet mogelijk binnen de internationaal geldende afspraken.

Over de accijnsverlaging op brandstof voor voertuigen zijn de meningen echter verdeeld. De SGP is het eens met deze stelling: “De brandstofkosten voor gezinnen stijgen enorm en worden bijna onbetaalbaar, daarom moet de accijns omlaag. BIJ1 wil niet dat de kosten van de energietransitie bij de gewone burger komt te liggen. Deze partij vindt dat autorijden toegankelijk moet blijven voor mensen die erop leunen. Verder zijn 50Plus en de CU is het ook eens want ‘voor velen is autorijden geen keuze vanwege afstanden of gebrek aan openbaar vervoer’.

Om de kosten van de benzine laag te houden wil de VVD 1,2 miljard uit het groeifonds halen. “Nu de kosten voor het dagelijks leven zo hoog worden, moet je daar iets voor doen. Dan moet de accijns naar beneden. We moeten mensen nu helpen”. Autorijden is nu bijna niet meer te betalen. Als je meer dan 2 euro voor een liter benzine moet betalen is dat niet te doen zegt Marijnissen van de SP: “Mensen hebben de auto nodig om te werken of voor mantelzorg. En het is ook zo dat het OV op veel plekken is wegbezuinigd en dan is het oneerlijk om vervoer voor veel mensen zo duur te maken. De accijnzen moeten echt omlaag”.

Het verlagen van de prijs van benzine, gas en diesel, gaat juist in tegen de klimaatplannen zegt VOLT: “Het stimuleert het gebruik van vervuilende stoffen en lost daarmee niets op. Als mensen niet rond kunnen komen moet het minimumloon omhoog en de belasting op arbeid omlaag en het gebruik van fossiele brandstoffen niet goedkoper”.

De PvdD wil dat het geld geïnvesteerd wordt in betaalbaar OV want lage accijns op benzine ‘komt vooral ten goede aan de SUV-rijders’. Een accijnsverlaging is voor D66 eigenlijk een subsidie op fossiele brandstof. En daar willen ze vanaf.

OokGL/PVDA is het er niet mee eens dat accijns op benzine omlaag moet. Frans Timmermans: “We moeten ervoor zorgen dat uitstootvrije mobiliteit sneller, betrouwbaarder en betaalbaarder wordt”.

GL/PVDA is blij met deze stelling want die komt volgens hen rechtstreeks uit het verkiezingsprogramma van hun eigen partij; “Die 49 euro is ook ons idee maar dit gaat wel over het buiten de spits reizen anders kan het OV het niet aan. Daarnaast geeft dit het OV een steun in de rug. In Duitsland werkt het heel goed. Op deze manier komen veel mensen op veel plekken voor een goede prijs”.

De BBB vindt dit een sympathiek idee maar twijfelt net als het CDA wel of het haalbaar is. Volgens deze partijen moet het goed doorgerekend worden. D66 is een groot voorstander van dit idee: “Andere landen laten zien dat het goed werkt als je met een vast laag bedrag onbeperkt kan reizen.”

De SP denkt dat 50 euro per maand nog steeds een hoop geld is voor veel mensen. Het OV voor jongeren én voor ouderen, en in de toekomst voor iedereen, moet dan ook gratis worden: “Het is een basis- en tevens de beste klimaatvoorziening. Buslijnen verdwijnen steeds meer en er moet een alternatief zijn voor de auto. Die is er nu niet. Het OV is te duur”. 50 Plus komt op voor de ouderen en pleit dan ook voor gratis openbaar vervoer, in de daluren, voor deze groep. En daarmee willen ze niet alleen de spits ontlasten: “Die 49 euro is maar liefst 1/20e deel van een AOW-uitkering. Niet te betalen dus”.

Een aantal partijen is het oneens met deze stelling zoals Volt. Zij willen een OV dat in zijn geheel goedkoper is. Laurens Dassen: “30% korting voor iedereen buiten de spits en altijd 60% korting voor jongeren, mensen met lage inkomens en voor ouderen boven de 65. Want zo dragen mensen die het kunnen betalen bij aan een betaalbaarder OV voor iedereen”.

De VVD vindt dat het OV weliswaar voor veel meer mensen toegankelijker moet worden maar zegt Dilan Yeşilgöz: “Die 49 euro is gebaseerd op het buiten de spits reizen. Ook de mensen die naar hun werk gaan moeten er wat aan hebben. Ik zou hem dan ook voor iedereen goedkoper en toegankelijker willen maken”. De CU heeft net voor elkaar gekregen dat de overheid 420 miljoen extra investeert in het OV zodat de bus kan blijven rijden en dat het kaartje betaalbaar is. Mirjam Bikker zegt dat ze best bereid is om te kijken naar dit idee maar ze wil eerst alles heel goed doorrekenen. Want: “Waar betalen we dit van?”

DeSGP denkt dat dergelijke abonnementen wel een optie kunnen zijn voor specifieke kwetsbare doelgroepen. Zij willen het OV goedkoper maken door onder meer een btw-vrijstelling in te voeren want de realiteit is wel ‘dat het OV net zoals ander vervoer gewoon geld kost en dat er veel mensen zijn die dit ook gewoon kunnen betalen’.

Geen enkele partij is het met deze stelling oneens maar over de uitvoering is nog veel discussie. Henri Bontenbal van het CDA is onlangs met zijn zoontje naar Milaan gereisd. “Dat ging fantastisch, maar het is onbetaalbaar. Zorg dus voor betaalbaarheid van de hogesnelheidslijnen en laat EU meer de regie nemen.”

Volt gaat nog een stap verder en vindt dat er een waardig alternatief voor vliegen geboden moet worden maar zegt Laurens Dassen: “Dat kan alleen met een Europese hogesnelheidslijn. Dat kom maar niet van de grond, omdat landen en private partijen hun nationale belangen vooropzetten. Daarnaast zijn de voltages en afstanden tussen het spoor niet overal hetzelfde. Daarvoor is Europese wet- en regelgeving nodig”.

Nederland en Duitsland moeten meer samenwerken en ook de EU moet meer druk uitoefenen vinden D66 en SGP. De laatstezegt dat er Europese afspraken nodig zijn maar de vraag is in hoeverre je dit moet afdwingen. De CU is huiverig voor het uit handen geven van het spoornet aan de EU. Zij vinden dat er meer commerciële partijen en meer samenwerking tussen deze partijen moet komen. “De EU moet een voor treinreizigers betaalbaar hogesnelheidsnetwerk realiseren en meer macht krijgen om dat af te kunnen dwingen bij lidstaten”, aldus Bij1.

GL/PVDA vindt dat de ‘ticketing’ makkelijker gemaakt moet worden. Oud-eurocommissaris Frans Timmermans: “En dat hebben ze niet gedaan. Dus de EU moet nu doorzetten en op dat punt wetgeving doorvoeren. Ze schermen de markt nu af en dat moet anders. Als je met de auto gaat, kan je overal naartoe. Waarom niet met de trein? Waarom krijg je dan te maken met andere eisen? Dit moeten we met regelgeving afdwingen”.

De BBB is het niet helemaal eens met deze stelling want ze zijn weliswaar voor een betaalbaar hogesnelheidsnetwerk maar ze willen niet dat dit wordt afgedwongen. Caroline van der Plas: “Lidstaten zijn soeverein en hebben hun eigen macht. Wij vinden dat er minder vanuit de EU moet worden opgelegd en daarbij is niet elk land geschikt voor een hoog snelheidsnetwerk. Maar laten we er vooral eerst eens ook zorgen dat er hier, in Nederland, de treinen überhaupt goed rijden.”

De SP is ook voor soevereiniteit; “De EU wil marktwerking en dus treinlijnen die met elkaar concurreren. Daardoor krijg je verschillende aanbieders met verschillende tarieven. Dat wordt een grote chaos. Je moet het zelf organiseren en zorgen dat het betaalbaar is voor iedereen”.

Tenslotte zegt Dilan Yesligoz dat het tijd wordt dat het goed geregeld wordt want ook zij vindt, net als Henri Bontenbal van het CDA en Esther Ouwehand van de PvdD, het heerlijk om met de trein door Europa te rijden.