Torenhoge boetes door niet stopzetten van studentenreisproduct

Maar liefst 140 miljoen euro moesten studenten in de afgelopen 3 jaar ophoesten omdat ze te laat waren met het stopzetten van hun gratis reisproduct. Hoewel OV-bedrijven het ontkennen, zijn er volgens deskundigen wel degelijk technische mogelijkheden om het reisproduct automatisch te stoppen. Dat zou een einde maken aan de torenhoge boetes.

De boete bedraagt 97 euro per halve maand als je als student te laat bent met het stopzetten van het studentenreisproduct. Dat bedrag loopt vaak flink op. Over de afgelopen 3 jaar bedroeg de gemiddelde boete 800 euro. Het aantal beboete studenten en het totale bedrag lopen wel terug maar de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) schat dat het in 2016 nog steeds ging om een kwart van de alle studenten waarvan het reisrecht stopte.

Beboete studenten

Boetebedrag

Compensatie ov-bedrijven

2014

60274

52,6 miljoen euro

31,1 miljoen euro

2015

57701

45 miljoen euro

31 miljoen euro

2016

54944

40,7 miljoen euro

31,5 miljoen euro

Totaal

172919

138,3 miljoen euro

93,6 miljoen euro

Volgens een woordvoerster houdt DUO er geen geld aan over. Over 2016 moet nog 9 miljoen euro worden geïnd worden. ,,DUO int alleen het geld voor de ov-bedrijven en draagt alles af. We zijn een overheidsinstelling die onder het ministerie van OCW valt en de regels naleeft.''

OV-bedrijven: ‘Automatisch stoppen niet mogelijk’
De torenhoge boetes zijn het ISO en de LSVb een doorn in het oog. De studentenvakbonden willen daarom dat het studentenreisproduct automatisch wordt gestopt als het reisrecht is verlopen. Dan kunnen studenten het product niet per ongeluk te laat stoppen en is misbruik ook onmogelijk. Dat zou in de huidige tijd toch technisch mogelijk moeten zijn, stellen de bonden.

"Technisch is niets onmogelijk"
Deskundigen Jasper van Kuijk en Brenno de Winter zeggen tegen Kassa dat er wel degelijk mogelijkheden zijn het studentenreisproduct automatisch te stoppen. Van Kuijk is hoofd van het Expertisecentrum OV-betalen van de TU Delft en Brenno de Winter is IT-onderzoeksjournalist die ooit de OV-chipkaart hackte. Zij doen 4 suggesties die een oplossing zouden kunnen zijn voor het probleem. De Winter zegt dat het mogelijk is om studenten ieder kwartaal een nieuw reisproduct te geven. Dat moeten studenten dan om de 3 maanden op hun OV-chipkaart laden bij de ophaalautomaten waar het dan automatisch klaar staat totdat ze er geen recht meer op hebben. Een andere mogelijkheid is volgens de IT-onderzoeksjournalist het automatisch blokkeren van de OV-chipkaart als studenten geen recht meer hebben op het reisproduct.

“Technisch is niets onmogelijk. Het is altijd de vraag: wat mag het kosten?”, aldus Jasper van Kuijk. Hij ziet mogelijkheden voor het reizen op rekening. Die vorm wordt nu al door de NS aan zakelijke klanten aangeboden met de NS Business Card. De rekening zou dan naar DUO moeten gaan. Als het recht op gratis reizen voorbij is, stuurt DUO de rekening door naar de student. De tweede suggestie van de ingenieur van de TU Delft stopt de boete niet helemaal, maar kan die wel beperken. Voor die suggestie moeten studenten bij het aanvragen van het reisproduct DUO toestemming geven om in hun reisgegevens te kijken. Op het moment dat het reisrecht stopt is dan sneller duidelijk dat er toch gebruik van wordt gemaakt en kan er sneller worden ingegrepen.

Ieder jaar miljoenen aan boetes naar ov-bedrijven
Vanaf 2014 ontvingen de OV-bedrijven 93,6 miljoen euro van de boetes als compensatie, meldt DUO aan Kassa. Brenno de Winter noemt dat ‘een lekker businessmodel’ voor de vervoersbedrijven. “Een buffet met veel deelnemers, maar weinig eters”. Makkelijk verdienen dus. Van Kuijk stelt voor dat de OV-bedrijven het geld voor de daadwerkelijke reizen krijgen uitbetaald en de andere miljoenen gebruiken voor het oplossen van het probleem.

Maar dat zien de ov-bedrijven nog niet zitten. Op dit moment willen zij een onafhankelijk onderzoek afwachten naar de technische mogelijkheden voor het automatisch stoppen. Dat gaat er komen in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, maar wanneer is nog onduidelijk. De suggestie dat de 93,6 miljoen euro die ze ontvingen makkelijk verdiend is voor de OV-bedrijven wijst woordvoerder De Vroome van de hand. De boetes zijn volgens hem onderdeel van het totale pakket aan afspraken voor het studentenreisrecht tussen vervoerders en de staat als opdrachtgever. Als er iets aan de boetes gedaan moet worden, moet misschien ook naar de rest van de afspraken gekeken worden.