Schenken om minder zorgkosten te betalen: is dat altijd verstandig?

Als je in een verzorgingshuis terecht komt, betaal je een eigen bijdrage. Dat wordt geregeld in de Wet langdurige zorg (Wlz). De maximale eigen bijdrage bedraagt bijna €2300 per maand. Veel ouderen overwegen een schenking aan hun kinderen, want hoe lager je vermogen, hoe lager de eigen bijdrage is de redenering.

Wij hielden onder de lezers van onze nieuwsbrief een enquête over dit onderwerp. 4797 personen vulden deze in en maar liefst 60% van de respondenten heeft geld aan zijn kinderen geschonken of gaat dat in de toekomst doen. 29% van de mensen doet dat vooral om in de toekomst minder zorgkosten te betalen.

Eigen bijdrage
Hoe zit het met die zorgkosten? Als je in een zorginstelling terecht komt, dan betaal je een eigen bijdrage. Het CAK stelt die eigen bijdrage vast. Er zijn ten eerste twee soorten eigen bijdragen: de lage en de hoge. De lage betaal je als er nog sprake is van kosten voor een huishouden buiten de instelling, bijvoorbeeld omdat je tijdelijk in de instelling verblijft of omdat je partner thuis woont. De lage eigen bijdrage is in 2015 minimaal €158,60 per maand en maximaal €832,60 per maand. De hoge eigen bijdrage betaal je meestal na zes maanden als er geen kosten meer zijn voor een huishouden buiten een instelling. Deze bijdrage is in 2015 maximaal €2284,60 per maand. Wat je precies moet betalen is afhankelijk van je inkomen en vermogen, maar ook van je persoonlijke omstandigheden, leeftijd, huishoudsamenstelling, bepaalde aftrekposten en vrijstellingen.

Voor wat betreft het vermogen wordt in 2015 de eerste €21.139 euro (het CAK kijkt naar vermogen en heffingsvrije voet van twee jaar geleden) niet meegeteld bij het berekenen van de eigen bijdrage. Van het bedrag daarboven wordt 8% opgeteld bij het 'bijdrageplichtig inkomen'. Met het bijdrageplichtig inkomen wordt de eigen bijdrage berekend. Voorbeeld: stel je hebt €121.139 spaargeld, dan wordt 8% van €100.000 bij je inkomen opgeteld, €8000 op jaarbasis dus. Heb je bijvoorbeeld €31.139 aan vermogen, dan wordt 8% van €10.000 bij je inkomen opgeteld, €800 op jaarbasis.

De eigen woning valt in Box 1 en telt niet bij voor het berekenen van de eigen bijdrage. Alleen als er niemand meer woont en de woning te koop staat, komt de woning na drie jaar 'te koop staan' onder Box 3 te vallen. Pas twee jaar daarna (peildatum 1 januari) telt het inkomen uit Box 3, inclusief de woning dus, mee voor de eigen bijdrage. Hier lees je de toelichting van de Belastingdienst.

Voor een proefberekening van de eigen bijdrage heeft het CAK een rekenprogramma op de website en kan het eventueel telefonisch helpen met het invullen daarvan.

Het schenken van vermogen aan kinderen lijkt een simpele manier om een hoge eigen bijdrage te vermijden, maar heeft een aantal belangrijke haken en ogen. Ten eerste kijkt het CAK bij het bepalen van de eigen bijdrage naar het inkomen en vermogen van twee jaar geleden. De schenking heeft dus op zijn vroegst pas effect na twee jaar. Ten tweede is de eigen bijdrage afhankelijk van veel meer factoren dan de hoogte van het vermogen alleen. Bijvoorbeeld: bij een gehuwd stel met een hoger inkomen waarvan de partner thuis blijft wonen, heeft het verkleinen van het vermogen een veel kleiner effect op de eigen bijdrage dan in geval van een alleenstaande met een lager inkomen en hetzelfde vermogen.

Nora van Oostrom is notaris en woordvoerder van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie. Zij vertelt dat je je bij een schenking moet realiseren dat je minder financiële armslag hebt om leuke dingen te doen, maar misschien ook om later particuliere zorg in te kunnen kopen. Ook kan het de relatie met je kinderen veranderen. De kinderen moeten schenkingsrecht betalen als het bedragen zijn boven de vrijstellingen.  

Schenkingen op papier  

Dikwijls schenken ouders op papier aan hun kind om zo hun eigen vermogen te verkleinen. Ze maken dan bij de notaris een akte op waarin staat dat ze het bedrag schenken, maar ze lenen het meteen weer van hun kinderen terug. Op die manier zit het vermogen op papier al bij de kinderen en heeft de schenker (ook op papier) minder vermogen. Dat kan invloed hebben op de eigen bijdrage. Daar zit een keerzijde aan, aldus Van Oostrom. Over die lening moeten de ouders dan verplicht 6% rente betalen aan de kinderen. Als je grote bedragen hebt geschonken kan die rente flink oplopen. Dat geld moet je wel kunnen betalen.  

Wanneer je op papier een groot bedrag aan je kind schenkt komt dat bedrag bij het kind in Box 3. Die moet daar belasting over betalen als dit boven het heffingsvrij vermogen komt. Of: een mevrouw mailde ons dat zij door een schenking op papier van haar vader in de problemen is gekomen. Zij krijgt geen huurtoeslag , omdat de Belastingdienst die schenking op papier wel bij haar vermogen optelt, terwijl ze dat geld dus niet heeft. Van Oostrom benadrukt ook dat ouders bij schenkingen dit van tevoren goed met hun kinderen moeten bespreken, omdat dit voor de kinderen ook gevolgen heeft.

Dat veel mensen geld overhevelen naar de kinderen, daar kun je natuurlijk vraagtekens bij zetten. Als mensen geen zorgkosten willen betalen, dan wordt de zorg betaald uit de algemene middelen. In de enquête stelden we daarover ook een vraag. Op de vraag of mensen het ethisch vinden om geld te schenken aan hun kinderen met als doel in de toekomst minder zorgkosten te betalen zegt 77% ja. 67% koos daarbij voor het antwoord "Ja, anders word ik gestraft voor het feit dat ik altijd zuinig ben geweest." 23% vind het niet ethisch verantwoord, maar 8% schenkt toch geld "omdat ik anders een dief van mijn eigen portemonnee ben." Nora van Oostrom zegt daarover: "Er zijn altijd twee kanten aan iedere medaille en de keerzijde van het wegschenken op papier is dat een beroep wordt gedaan op de algemene middelen. Je kunt zeggen dat de wetgever het toelaat en het dus moet kunnen, je kunt het ook anders bekijken en zeggen dat het niet correct is. Mensen moeten daar hun eigen afwegingen in maken."

Veel mensen komen uiteindelijk niet eens in een zorginstelling. Er zijn in Nederland drie miljoen 65-plussers. Daarvan wonen ruim 138.000 duizend ouderen in een instelling. Dat is nog geen 5% van de ouderen.