Rijhulpsystemen voortaan verplicht: waarom je auto piept als jij te hard rijdt

Vanaf 7 juli zit er op alle nieuwe auto’s die de showroom verlaten verplicht een reeks rijhulpsystemen. Wat te denken van een ‘zwarte doos’ die data verzamelt bij een ongeval. Rijd jij straks te hard? Dan gaat je auto protesteren en piepgeluiden maken. “De gedachte achter die systemen is in de basis goed”, vindt de ANWB. “Maar of ze de verkeersveiligheid echt bevorderen, moet nog blijken in de praktijk."

De EU heeft een ambitieus doel gesteld: het aantal verkeersdoden in Europa moet in 2030 met 50 procent zijn afgenomen. Een reeks verplichte rijhulpsystemen (Advanced Driver Assistance Systems) op nieuwe auto's moet helpen om dat doel te halen. Welke systemen moeten het besturen van een auto veiliger maken? We vragen het auto-expert Harm Zeven van de ANWB.

In het verleden moest je flink bijbetalen als je een auto wilde kopen met ‘premium opties’ zoals verkeersbordherkenning, parkeerhulp en rijstrookherkenning. Nu wordt het allemaal verplichte kost op nieuwe voertuigen.

Drijft dat de prijs ook op? “Ja, uiteindelijk betaalt de consument dit. Nieuwe auto’s zijn hierdoor duurder”, zegt Harm Zeven. “Hoeveel het meer kost, is nattevingerwerk omdat fabrikanten hier niet heel duidelijk over zijn. Maar 1.000 tot 2.000 euro extra kost het wel per auto. Het hangt er wel vanaf hoe geavanceerd het automerk de rijhulpsystemen precies heeft ingebouwd. Omdat het voor alle automodellen wordt geproduceerd, drukt dat de meerprijs ook wel weer iets.”

De moderne auto is een rijdende computer. Sensoren en camera’s houden continu alles voor je in de gaten. Rijhulpsystemen werken ook op basis van deze technieken. Welke tref je vanaf 7 juli 2024 verplicht aan op iedere nieuwe auto?

De event data recorder (EDR) is een soort zwarte doos, zoals die in vliegtuigen verplicht is. Deze registreert tal van elektronische gegevens kort voor, tijdens en na een ongeluk. “Hierdoor is achteraf beter te bepalen waardoor een ongeluk is ontstaan. Heeft de auto bijvoorbeeld een noodremingreep gehad of niet? Ook is te zien of de airbag uit is gegaan en of veiligheidssystemen hebben gewerkt”, legt Zeven uit.

Deze data zijn volgens de ANWB-expert erg welkom. “De event data recorder is puur bedoeld om meer inzicht te krijgen in de oorzaak van ongevallen en om het verkeer veiliger te maken. “

Hoe zit het met de privacy? Kunnen Jan en alleman bij de opnames? “De politie kan de gegevens van de EDR uitlezen”, legt Zeven uit. “Voordat de gegevens worden gebruikt om bijvoorbeeld de schuld te bepalen, moet er wel sprake zijn van een ernstig ongeval waarbij het voertuig in beslag is genomen.”

Autofabrikanten gebruiken de data van de ‘zwarte doos’ zelf ook. “De ANWB heeft daar als consumentenorganisatie geen probleem mee”, zegt Zeven. “Dat gebeurt geanonimiseerd. We vinden het een goede ontwikkeling dat die gegevens van ongelukken kunnen worden gebruikt om auto’s en het verkeer veiliger te maken.”

Een ander systeem dat verplicht op nieuwe auto’s zit, luistert naar de naam Intelligent Speed Assistance (ISA). Deze intelligente snelheidsassistent zal niet door alle automobilisten met gejuich worden ontvangen. Want hoe werkt ISA?

Als jij te hard rijdt, dan laat je auto dat aan je weten. Dat kan via een geluidssignaal zijn, een lampje dat gaat branden of een haptisch signaal zoals een trilling van het stuur die je voelt. “Het uitgangspunt van ISA is heel goed omdat er zeker binnen de bebouwde kom vaak te hard wordt gereden”, vindt Zeven. “De cijfers van het aantal verkeersslachtoffers zijn niet best. Hard rijden speelt een grote rol, waarbij kwetsbare verkeersdeelnemers het slachtoffer zijn.”

Hoe weet de auto eigenlijk wat de maximumsnelheid is? “Dat kan informatie uit het navigatiesysteem zijn die van alle wegen de maximumsnelheid weet”, geeft Zeven aan. “En je hebt verkeersbordherkenning met behulp van een camera aan boord.”

Maar die laatste functie werkt niet altijd 100 procent perfect. “Dat is best wel een issue”, vindt Zeven. Zo kan de camera per abuis een verkeersbord van een parallelweg aflezen met maximaal 60 kilometer per uur erop, terwijl je 80 mag op de waarop je rijdt. En dan gaat het mis, omdat ISA dan op basis van foute info aanslaat. “Dat kan best gevaarlijke situaties opleveren als bestuurders niet weten wat ze moeten doen of plotseling op de rem gaan staan. Ook kan het systeem tot irritatie leiden bij de bestuurder.”

Zeven benadrukt dat de auto niet zelf actief ingrijpt en gaat remmen bij een te hoge snelheid. “Dat denken sommige mensen, maar dat is niet zo. Wel kan je zelf een snelheidsbegrenzer inschakelen.”

Twee rijhulpopties die ook verplicht aan boord van nieuwe auto’s zitten, zijn de vermoeidheids- en afleidingswaarschuwing. Zeven ziet de voordelen hier wel van in. “Als het echt goed werkt wel. Mensen rijden nog weleens te lang door en dat je dan een kleine waarschuwing krijgt om even te gaan stoppen, kan geen kwaad.”

Wat vooral van belang is: wanneer waarschuwt de auto en op basis waarvan doet die dat? “Daar zitten echt wel verschillen in, want bij sommige auto's gaat de waarschuwing ontzettend snel aan. Je stapt fit in de auto en even later begint die al te piepen… Bijvoorbeeld als je het stuur even niet goed vasthoudt, kan het systeem al afgaan. De uitvoering kan bij diverse automerken dus wel wat beter en verfijnder.”

Maar, zo benadrukt Zeven, veel mensen kijken tegenwoordig tijdens het rijden op de telefoon of lezen en versturen zelfs appjes. “Dat is gevaarlijk. Als je auto ziet dat jouw blik niet meer op het verkeer is gericht dan is het alleen maar goed dat je een waarschuwing krijgt!”

Rijstrookondersteuning is een verzamelnaam van diverse systemen die automobilisten helpen om binnen de rijstrook te blijven of om andere voertuigen die dichtbij rijden, te herkennen.

“De kwaliteit van deze systemen verschilt enorm per auto”, zegt Zeven. “De duurdere merken die hebben dit al jaren en die hebben het best aardig onder controle, zeker als het in combinatie met een camera gaat. Voor een test reed ik laatst bijvoorbeeld in een Mercedes en die snapte zelfs wegwerkzaamheden met de tijdelijke gele lijnen goed.”

Aan de andere kant ziet de ANWB-expert soms ook gevaarlijke situaties ontstaan als bijvoorbeeld de rijstrookondersteuning lijnen op de weg, zoals een spitsstrook, niet begrijpt. “Dan rijd je over de vluchtstrook omdat die ook is geopend. Daarbij passeer je ook schuine strepen bijvoorbeeld bij een uitvoegstrook. Dan krijg je onbedoeld een gooi aan je stuur omdat je zo'n schuine streep overschrijdt. En ja, een ruk aan je stuur is al niet fijn, zeker niet als je bijvoorbeeld met een caravan achter de auto rijdt.”

Andere rijhulpen die het verkeer veiliger moeten maken vallen onder de noemer noodremwaarschuwing. Wat kunnen deze? “Je hebt twee systemen. Het noodremsysteem grijpt zelf in op het moment dat er iets voor de auto komt, zoals een kind dat tussen twee auto’s door plots oversteekt. Een sensor ziet dat en zet dan meteen je auto stil.” Een nuttig hulpsysteem, vindt Zeven, maar met een minpunt. “Soms grijpt deze in terwijl het niet de bedoeling is. Hier zijn ook ongelukken door gebeurd.”

Het tweede systeem waarschuwt andere weggebruikers, bijvoorbeeld middels knipperende rem- en achterlichten, als een voorligger een noodstop maakt. “De medeweggebruiker weet dan: hier is iets bijzonders aan de hand, bijvoorbeeld als je achter op een file rijdt en er plots geremd moet worden.”

Wat je ook op de nieuwe auto’s aantreft zijn zogeheten parkeerhulpsystemen ter verbetering van de verkeersveiligheid. “Een auto is verplicht uitgerust met een achteruitcamera of met parkeersensoren aan de achterkant. Die kan voetgangers of een kind dat onverwachts opduikt registreren en zelfs een noodstop activeren.”

Vanaf 7 juli 2024 moet nieuwe auto's een interface voor zogenoemde ‘alcolock’-apparaten aan boord hebben. “Het aantal automobilisten dat met drank op achter het stuur kruipt, neemt weer toe helaas”, verklaart Zeven. Wie gepakt is voor rijden onder invloed kan als straf een alcoholslot krijgen. Voordat diegene wegrijdt, moet hij of zij eerst blazen voordat de auto wordt vrijgegeven. “De tijd zal leren of dit slot echt werkt in de praktijk.”

Verwacht de ANWB dat de verkeersveiligheid op de Europese wegen gaat toenemen en dat er minder verkeersslachtoffers zullen vallen dankzij de verplichte rijhulpsystemen? “Dat vind ik een heel moeilijke vraag”, geeft de ANWB-expert toe. “We moeten eerst maar eens zien. Ik denk dat de verwachtingen die de Europese Commissie heeft aan de optimistische kant zijn.”

“Als veel mensen de intelligentie snelheidsassistent (ISA) tegen te hard rijden uitzetten, dan zal die niet veel helpen. Omarmen automobilisten het en gaat iedereen netjes maximaal 51 rijden in de bebouwde kom? Dan kan het ook aardig wat slachtoffers schelen.”

Zeven maakt een vergelijking met de autogordel. Vanaf 1 juni 1975 werd het verplicht om deze te dragen voor in de auto. Daar reageerde lang niet iedereen positief op. “Mensen reden aanvankelijk rond zonder ze om te doen. Maar ken jij nu nog iemand die de autogordel niet omdoet?”