Problemen met briefstemmen, werkwijze wordt aangepast

In de gemeente Bernheze werd maandag 8,5 procent van het aantal ingediende poststemmen opzij geschoven omdat die niet op de juiste manier is aangeleverd. Mensen hebben vaak de stempas en het stembiljet in dezelfde envelop gestoken. Die enveloppen mogen volgens een woordvoerster niet worden opengemaakt omdat een stem geheim moet blijven. "Daarmee zijn ze volgens de instructies die we hebben gekregen ook ongeldig", zegt een gemeentewoordvoerster.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken kijkt naar "signalen". Het ministerie heeft gemeenten zondag een zogeheten instructie gestuurd over hoe om te gaan met briefstemmen. Daarin staat dat briefstemmen wel geldig zijn als het stembiljet en de stempas per ongeluk bij elkaar zitten. Dat wordt in het stemlokaal direct van elkaar gescheiden zodat het stemgeheim niet wordt geschonden. Ook is het toch een geldige stem als een stempas per ongeluk niet is ondertekend, zo staat in die instructie.

De Kiesraad geeft aan "vergelijkbare signalen van enkele gemeenten te hebben gekregen dat bij de vooropening briefstembiljetten terzijde zijn gelegd". "Uiteraard hopen wij dat dit aantal beperkt blijft. En dat zoveel mogelijk (brief)stemmers hun stem correct uitbrengen en dus ook kunnen worden betrokken in de vaststelling van de uitslag."

Roermond schat het aantal afgekeurde briefstemmen rond de 5 procent. In Bergen op Zoom schat een woordvoerder dat "7 tot 8 procent" ongeldig is verklaard omdat in de eerste envelop geen ondertekende stempas zat. "We gaan pas woensdag de andere envelop met daarin het stembiljet openen."

In verband met corona mochten dit jaar 70-plussers stemmen per post. Ouderenbond ANBO vreest dat er veel stemmen van hun achterban verloren zullen gaan, terwijl de bond al weken zegt te waarschuwen voor de omslachtige procedure. "Dit is een ongeluk dat je van verre zag aankomen, aldus een woordvoerder. "Ouderen voelen zich, vaak meer dan jongeren, sociaal verplicht om te stemmen. Als dan blijkt dat die stemmen mogelijk niet worden meegeteld, telt dat heel zwaar voor deze mensen. We maken ons hier grote zorgen over."

In het algemeen is bij verkiezingen 0,3 procent van de stemmen ongeldig. Dat percentage is niet te vergelijken met bovengenoemde percentages, want er is nog nooit eerder drie dagen achter elkaar gestemd. Ook nog is niet eerder deze mogelijkheid geweest per brief te stemmen.

In Alkmaar hebben ze maandag 4700 poststemmen goedgekeurd en ongeveer 150 terzijde moeten leggen, aldus een gemeentewoordvoerder. "Spannende knip- of plakwerken hebben we niet gezien, maar wel dat zaken incompleet zijn. Bijvoorbeeld dat een van de twee stukken teruggestuurd is, en niet het stembiljet én de stempas, of dat niet alles op de juiste plek zit en dan moet het dus terzijde gelegd worden." De woordvoerder van Alkmaar zegt daarover: "Dat betekent dat ze niet in de stembus gaan, dus die worden ook niet op later moment nogmaals beoordeeld. Dat is anders dan ongeldig verklaren, want in de gesloten enveloppen kunnen ook nog fouten zijn gemaakt op de stembiljetten." En Sittard-Geleen zegt maandag dat 95 procent van de 5005 briefstemmen goed is. Deze worden woensdag geopend en geteld. "Dan weten we ook of de stemmen geldig zijn."

De werkwijze van het tellen van briefstemmen wordt aangepast nadat veel stemmen ongeldig bleken te zijn. Dat heeft minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer laten weten. De nieuwe procedure houdt in dat de briefstembiljetenvelop mag worden geopend om te zien of daar een stempas in zit. Daarna wordt gekeken of de stempas geldig is. Als dat zo is mag de geopende envelop met stembiljet zonder controle in de stembus worden gedaan.

"Op die wijze blijft het stemgeheim gewaarborgd", aldus de bewindsvrouw. Ze heeft over de aanpassing van de procedure spoedadvies gevraagd aan de Kiesraad en de Raad van State. Zij hebben geen bezwaar tegen de aanpassing. Politieke partijen hadden aangedrongen snel met een oplossing te komen. ANP