Politie waarschuwt: "Nieuwe vorm van straatroof, geld overmaken via QR-code"

De politie waarschuwt voor een nieuwe ontwikkeling in misdaadland. Straatrovers zouden mensen beroven en ze dwingen om via een QR-code geld af te staan. Op deze manier zouden meerdere slachtoffers van enkele duizenden euro's zijn bestolen, zo meldt de politie. Hoe zit dat? We leggen uit waar je op moet letten en geven je wat tips om de kans op problemen te verkleinen.

Strikt genomen is een waarschuwing voor straatroven inderdaad niet direct een consumentenonderwerp, dat klopt. Het vormt echter een goede aanleiding om het weer eens over mogelijk misbruik van QR-codes én het bewaken van je betaallimieten te hebben. 

Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee, en niemand zal er dan ook bezwaar tegen hebben om kennis te nemen van deze recente ontwikkelingen. De tips en adviezen zijn namelijk ook nuttig als je niet zo onder de indruk bent van de dreiging die van dit specifieke scenario uit gaat, want ook in andere gevallen kunnen deze tips helpen om de kans op grote financiële schade te beperken.

Even terug naar de waarschuwing waar dit artikel mee opent. Het gaat in dit geval om straatroven waarbij de overvallers slachtoffers dwingen om via een QR-code geld over te maken. De QR-code zal verwijzen naar een betaalverzoek en dat betaalverzoek kun je direct met je smartphone afhandelen, zo is het idee. Meelopen naar de geldautomaat is er zo niet meer bij.

Volgens AD.nl liggen er zes aangiftes met betrekking tot dit soort straatroven en zijn er vijf verdachten aangehouden. De politie vreest echter dat er meer slachtoffers zijn. Ook bestaat de kans dat straatrovers elders in het land inspiratie opdoen en deze methode proberen toe te passen. De politie spreekt in ieder geval van een nieuw fenomeen.

Het fenomeen doet zich vooralsnog voor in Amsterdam Oud-Zuid. De daders zijn vooral jongeren die leeftijdsgenoten dwingen om QR-codes te scannen en op die manier geld over te maken. Daarnaast worden vaak óók spullen gestolen, zoals telefoons en jassen. Op die manier zijn slachtoffers als het ware extra gedupeerd.

Het probleem is dat betalen via een QR-code een digitaal spoor achterlaat. Je kunt immers op je rekeningafschrift zien naar wie je het geld hebt overgemaakt. De politie beaamt dit en stelt dat drie van de vijf aangehouden verdachten zogenaamde geldezels zijn. Zij worden onder druk gezet om hun bankrekening beschikbaar te stellen, want de échte daders willen buiten beeld blijven. Deze geldezels worden doorgaans gedwongen om het geld op te nemen en het af te staan aan de daders.

Ook kwetsbare mensen of mensen met een verstandelijke beperking worden hier soms voor benaderd: zij overzien de consequenties mogelijk niet of zijn niet weerbaar genoeg om nee te zeggen. Het gebeurt dat zij een bescheiden deel van de opbrengst krijgen, maar niet veel later beginnen de problemen.

De bank beëindigt de klantrelatie en zegt dan niet alleen de rekening op, maar plaatst je ook op een zwarte lijst. Vervolgens kun je jarenlang geen bankrekening openen, ook niet bij andere banken. En dat heeft enorme gevolgen: denk bijvoorbeeld aan zaken als het ontvangen van inkomsten. De bank komt er bovendien altijd achter: de pakkans voor geldezels is honderd procent.

Hoe voorkom je nou dat je door een QR-code te scannen in één klap duizenden euro's kwijtraakt? Dat heeft onder meer te maken met je betaallimiet.

Je hoort wel eens dat mensen hun dag- of overboekingslimiet soms tijdelijk moeten verhogen. Dat is in sommige gevallen noodzakelijk om dure, éénmalige uitgaven te doen, zoals de aanschaf van een auto of het doen van een contante aanbetaling. Maar deze limiet kun je ook verlagen. Een deel van de financiële schade door het soort diefstal zoals hierboven beschreven, kun je mogelijk voorkomen door een lagere daglimiet in te stellen. Als je dan een bedrag overmaakt dat boven deze limiet ligt, moet je dat aanvullend bevestigen. Uit veiligheidsoverwegingen gaat verhogingen soms bovendien pas in na enkele uren. Zo zit er een extra handeling tussen en neemt de kans af dat je in één keer een hoop geld verliest.

De mogelijkheden daartoe verschillen per bank, net als de hoogte van de limieten die standaard zijn ingesteld. Kijk dus vooral eens in je bankier-app of log in bij internetbankieren om te onderzoeken wat jouw huidige daglimiet is én hoe je deze limiet kunt verlagen. Als jij het bijvoorbeeld zo instelt dat je dagelijks nooit meer dan 50 of 100 euro kunt overmaken zonder aanvullende bevestiging of controle, beperk je de kans op grote financiële schade.

Dat geldt ook als je je bankzaken zo regelt dat het grootste deel van je saldo op een spaarrekening staat. Bij de meeste banken is het namelijk niet mogelijk om rechtstreeks vanaf je spaarrekening een bedrag over te boeken naar andermans bankrekening. In deze gevallen moet dat geld éérst naar de aan de spaarrekening gekoppelde tegenrekening, oftewel de rekening die je gebruikt om bijvoorbeeld de dagelijkse boodschappen te betalen.

Is er sprake van fysieke dreiging, intimidatie of een situatie die in potentie gewelddadig kan worden, zoals beschreven in het scenario waar de politie voor waarschuwt? Dan is het aannemelijk dat overvallers je dwingen om de aanvullende stappen om grote geldbedragen over te maken tóch te zetten. Dan heb je misschien niet zo veel aan deze tips.

Maar QR-codes worden ook voor andere doeleinden misbruikt. En daar gaan we het nu over hebben.

De straatroof waarbij QR-codes worden ingezet om jou je geld afhandig te maken mag dan wel nieuw zijn, helaas worden QR-codes ook voor andere malafide doeleinden misbruikt.

Zo zien we ze met enige regelmaat in phishingmails. Dat kan bijvoorbeeld zijn uit naam van banken, maar ook namens instanties als DigiD, de Belastingdienst of MijnOverheid.

Het idee is dat een QR-code minder snel als verdacht of potentieel gevaarlijk wordt ervaren. Veel mensen weten inmiddels wel dat je nooit zomaar op linkjes in mails moet klikken, al helemaal als het gaat over geld. Maar wat betreft QR-codes is dit besef iets minder ingedaald. Een QR-code in zo'n mail is echter niets meer en niets minder dan een scanbare link, en oplichters kunnen je ook op deze manier naar een valse website lokken. Dat doen ze vaak met als doel om jou geld afhandig te maken. Even niet opletten en je staat je inloggegevens voor internetbankieren af aan oplichters.

Ook bij Marktplaats-oplichting worden zo nu en dan QR-codes gebruikt. Dat gaat vaak om betaalverzoeken of om de truc waarbij een oplichter jou vraagt om een verzendlabel aan te maken. In het tweede geval beland je op een valse website van postbedrijven zoals PostNL of DHL. Het excuus is dat je even een verzendlabeltje aan moet maken en dat je gelijk de portokosten even kunt betalen.

Er zijn daarnaast ook babbeltrucs bekend waarin oplichters QR-codes misbruiken. Varianten hierop spelen zich af rond parkeerautomaten of oplaadpunten voor je OV-chipkaart. Iemand moet dringend parkeerkosten betalen of een treinkaartje kopen, maar heeft alleen contant geld op zak. Of jij het misschien even via jouw telefoon kunt betalen en voorschieten: daarna krijg jij contant geld als vergoeding. Hier moet je dan een QR-code scannen waarmee je jouw bankier-app koppelt aan een tweede toestel. Vaak zijn mensen die zich schuldig maken aan babbeltrucs heel bekwaam in ontregelen en verwarring zaaien, dus jij zal niet de eerste zijn. Ook als jij denkt 'dat overkomt mij niet'.

De kans dat jij slachtoffer wordt van een straatroof en dat je een QR-code moet scannen om geld over te maken, is natuurlijk niet zo groot. Maar een kleine herinnering wat betreft de mogelijke risico's en gevaren om je bij de les te houden kan geen kwaad.

Bron: AD.nl