Plastic tasjes verbod: succes of niet?

Plastic afval is één van de grote milieuproblemen van dit moment. Om dat aan te pakken probeert de overheid ons als consumenten ook onze verantwoordelijkheid te laten nemen. Zo mogen we sinds 1 januari 2016 alleen plastic tasjes bij de boodschappen krijgen als we daarvoor betalen. Hoe werkt dat in de praktijk?

Voor 2016 was de plastic tas niet weg te denken uit ons straatbeeld. In bijna elke winkel waar je iets kocht kreeg je er wel één, gevraagd of ongevraagd. En veel tassen verdwenen vaak meteen in de prullenbak of erger nog als zwerfafval op straat. Het gratis plastic tasjesverbod moet daar een einde aan maken. Als je ervoor moet betalen, zul je een tas minder snel aanschaffen en ook minder snel weggooien, is de logische gedachte.

Nu drie jaar na invoering lijkt dat ook te kloppen. Betrouwbare actuele cijfers over hoeveel plastic tasjes er minder in omloop zijn, lijken er niet te zijn. We moeten het doen met schattingen op basis van onderzoeken die gedaan zijn kort na invoering van de maatregel. Daaruit valt op te maken dat die maatregel geleid heeft tot een vermindering van de plastic tasjes met naar schatting zeventig procent.

Dat lijkt een mooi resultaat. Maar wat opvalt is dat er nog veel dunne plastic tasjes in omloop zijn die vaak gratis worden meegegeven op de markt en in sommige winkels. Tasjes waarvoor eigenlijk betaald zou moeten worden. Kassa merkte dat door steekproeven te nemen, onder meer op markten. En het blijkt ook uit een online peiling die we deden.

Bijna de helft van de 1800 ondervraagden,46 procent, geeft aan wel eens een tasje mee te krijgen zonder daarvoor te hoeven betalen. Vaak op de markt, maar ook wel in kleine supermarkten en andere winkels.

Soms mag het ook nog wel, want er zijn uitzonderingen op het verbod. In een aantal gevallen mag een winkelier wel een plastic tas meegeven:

- Om losse voedingsmiddelen te beschermen tegen vuil en ziekteverwekkers zoals bijvoorbeeld fruit en groenten.

- Om lekvocht op te vangen van rauwe vis of vlees, of uit niet gesloten verpakkingen. 

- Om verspilling van voedsel tegen te gaan zoals bij losse appels of broodjes. 

- En, een heel opmerkelijke uitzondering: winkeliers mogen nog wel een gratis plastic tas meegeven als reclame maar dit mag niet gelijk met de verkoop van de goederen.

Op de markt mag je dus wel een plastic tas meegeven om je groenten in te doen. Maar niet een tas om de groenten die al verpakt zijn in plastic weer in te stoppen en toch gebeurt dat nog wel.

Vooral die dunne plastic tasjes die op de markt nog makkelijk worden weggegeven, zijn volgens plasticexpert Peter Rem zeer schadelijk voor ons milieu. Ze zijn zo dun dat ze moeilijk te scheiden zijn in afvalscheidingsstations. En daar waar het wel kan, is het kostbaar. Dus zouden die hele dunne folietasjes eigenlijk bij het restafval moeten en kunnen ze niet worden gerecycled.

Een ander probleem is de richtprijs van 25 cent die er bij invoering van de maatregel voor plastic tasjes is ingevoerd. Het is een advies, winkels mogen zelf bepalen welke prijs ze vragen voor een plastic tas. Veel winkels zitten ver onder de richtprijs en vragen soms maar een paar cent. Dat lijkt nauwelijks een belemmering voor de consument om een tasje aan te schaffen.

En dan is er nog de opmars van gratis papieren tasjes die bijvoorbeeld bij grote modeketens en warenhuizen de plastic tasjes zijn gaan vervangen. Is dat dan zo’n milieuvriendelijk alternatief? Nee, stelt Lonneke de Graaff van onderzoeksbureau CE Delft die hier uitgebreid studie naar gedaan heeft. Papier kan wel beter gerecycled worden en is ook afbreekbaar in tegenstelling tot plastic. Maar de milieu-impact van de productie van papier is weer veel groter. En dus zouden ook die papieren tasjes niet meer gratis verkrijgbaar moeten zijn. Een kleine meerderheid (53,1%) van de ondervraagden in de online peiling van Kassa is het daarmee eens en is voor een verruiming van het bestaande verbod.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat is blij met wat er met het verbod in drie jaar is bereikt, 70 procent minder plastic tasjes in omloop is een succes. Maar ook zij erkent dat er nog teveel tasjes worden weggegeven waar dat niet mag, bijvoorbeeld op de markt. In Kassa kondigt ze aan dat er een uitgebreide evaluatie komt van het beprijzen van plastic tasjes. Ze wil in overleg met winkeliers en marktlieden kijken hoe kan worden bereikt dat zij zich wel beter aan het verbod gaan houden. Op voorhand is de staatssecretaris niet voor een verruiming van het bestaande verbod met papieren tasjes, maar mocht uit de evaluatie blijken dat daar een probleem ligt, dan zal ze ook daarnaar kijken. Evenmin is ze voor het stellen van een verplichte en hogere minimumprijs voor plastic tasjes.

Zowel plastic als papieren tasjes blijken niet goed voor het milieu. Maar waar moet de consument dan de boodschappen in vervoeren? Een goed alternatief is een stevige tas, bijvoorbeeld een rugzak, die duurzaam is en voor een lange periode meegaat.

Meer informatie over het plastic tasjes verbod vind je op deze website .