Plastic afval scheiden: nuttig om te doen of zinloos?

Sinds 2010 worden veel Nederlanders aangespoord om het PMD-afval (plastic, metaal en drinkpakken) te scheiden. Het doel daarvan is om de materialen te hergebruiken of om te vormen tot een nieuw product. Maar wat blijkt, veel van het plastic afval wordt alsnog verbrand. Is thuis netjes het PMD-afval scheiden dan nog wel nuttig? En wat hoort er ook alweer precies wel en niet thuis in de PMD-zak of -bak?

Onderzoekers zagen bij de meest recente landelijke meting dat bijna 30 procent van het PMD-afval uit 'verkeerde' soorten vuilnis bestond, schreef de Telegraaf onlangs. Geen plastic, metaal of drinkpakken dus, maar ook andere materialen. Dat is slecht nieuws, want al bij 15 procent aan andere stoffen wordt de lading PMD-afval afgekeurd. Dat betekent dat het afval niet meer ‘gerecycled’, maar verbrand wordt.

Maar waarom is er zoveel vervuild plastic, dat niet netjes wordt gerecycled maar verbrand? Raymond Gradus, hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, houdt zich er al enkele jaren mee bezig. Volgens hem ligt de grote hoeveelheid vervuild plastic aan twee zaken.

“Gemeentes maken in toenemende mate gebruik van het diftarsysteem. Dat systeem houdt in dat men moet betalen voor het restafval dat ze inleveren, maar dat ze het recyclebare, PMD-afval gratis kunnen inleveren. Met als doel dat mensen hun plastic gaan scheiden.” Gradus is geen voorstander van het diftarsysteem, zo benadrukt hij dat het met name in grote steden leidt tot discussie en vervuiling van het plastic afval en andere stromen.

Daarnaast speelt ook het ‘omgekeerd inzamelen’ een rol bij de vervuiling. “De recyclebare stroom wordt in dat geval aan de voordeur opgehaald en het restafval moet weggebracht worden naar een container bij bijvoorbeeld een school of kerk. Mensen moeten dan moeite doen om van het restafval af te komen, waardoor ze enerzijds meer gaan scheiden maar het blijkt ook dat het PMD-afval daardoor meer vervuild is.”

Dat het plastic afval zo vervuild is, komt dus grotendeels doordat er vaak dingen bij worden gedaan die er niet thuishoren. Kassa zet voor jou op een rijtje wat er wel en niet bij het PMD-afval mag.

Om ervoor te zorgen dat het PMD-afval juist wordt weggegooid, moet je op de volgende dingen letten:

• Zorg dat verpakkingen leeg zijn
• Buig deksels van conservenblikken naar binnen
• Vouw drankpakken plat en plaats de dop er weer op

Heb je nog twijfels bij een product, controleer het dan via jouw gemeente of de Afscheidingswijzer.

Afvalverwerkende bedrijven hebben een bepaalde minimale kwaliteit van plastic nodig om plastic als grondstof een tweede leven te geven. Veel ladingen plastic voldoen niet aan de kwaliteitseisen. Die afgekeurde lading plastic wordt dan verbrand.

Volgens Jeroen Stein, woordvoerder Vereniging Afvalbedrijven, is afvalverbranding met energieterugwinning de wenselijke route van niet-recyclebaar plastic. “Dat is omdat afval en het overblijfsel na verwerking volgens het Landelijk Afvalbeheersplan moet worden verwerkt in een afvalenergiecentrale”, aldus Jeroen Stein, woordvoerder Vereniging Afvalbedrijven.

Wat betreft het kostenplaatje is het verbranden van plastic voordeliger dan recyclen. Maar als we kijken naar de invloed op het milieu van de handelingen, wat is dan de beste optie?

Het verbrande afval levert elektriciteit en warmte op, maar leidt ook tot CO2-uitstoot. Echter schreef Gradus in 2020 in het NRC al dat het verbranden van plastic zo slecht nog niet is. “Je kunt deze laagwaardige soorten plastic veel beter verbranden in efficiënte verbrandingsovens in Nederland of Scandinavië.” Hij verwijst naar het rapport ‘De circulaire economie’ van het Centraal Planbureau (CPB). Daarin staat dat het verbranden van plastic nauwelijks meer CO2-uitstoot veroorzaakt dan het recyclen. Volgens de cijfers gaat het over slechts 0,1 tot 0,15 procent van de totale CO2-uitstoot. “Vlees eten en vliegen zijn vele malen viezer”, aldus Gradus.

Verbranden is goedkoper en is nauwelijks kwalijker voor het milieu dan recyclen, volgens de expert althans, maar toch blijven we recyclen. Dat blijft volgens Jeroen Stein, ook zeer belangrijk. “Bron- of nascheiding is noodzakelijk vanwege de grondstoffenbehoefte van maatschappij en industrie.”

Raymond Gradus is ook van mening dat we er uiteindelijk voor moeten zorgen dat er zoveel mogelijk plastic afval gerecycled wordt in plaats van verbrand. Maar daarvoor moet er volgens hem wel een verandering komen in het huidige systeem.

De hoogleraar verwijst naar een onderzoek naar de werking van nascheiding dat in de provincie Friesland is uitgevoerd. Daaruit blijkt dat de kwaliteit van PMD uit nascheiding beter is dan de kwaliteit van bronscheiding.

Bronscheiding houdt in dat het afval wordt gescheiden direct waar het vrijkomt. Dat wordt dus door de consument gedaan vóór het inleveren van het afval. Nascheiding wil zeggen dat het PMD-afval door de afvalverwerker uit het restafval wordt gehaald. Dat gebeurt dus na het inleveren van het afval.

Gradus is geen voorstander van direct één landelijk recyclesysteem introduceren aangezien het maken van eigen keuzes van gemeentes ook veel voordelen heeft. Op die manier is ook de effectiviteit van nascheiding gebleken. Echter denkt de hoogleraar wel dat het een kwestie van tijd is voordat het merendeel is overgestapt op nascheiding. “Ik denk dat nascheiding de toekomst is. Het is beter voor het milieu, de burger en uiteindelijk ook de portemonnee.”

Een factor die hieraan gaat bijdragen is de krapte op de arbeidsmarkt. “Er waren nu al afvalbedrijven die de werkroosters niet rond kregen. Met nascheiding bespaar je een op te halen afvalstroom en dus is er minder personeel nodig.”

Het is dus makkelijk om te zeggen dat het scheiden van het PMD-afval zinloos is “omdat het toch wordt verbrand.” Recyclen is nog altijd van belang zodat we de grondstoffen kunnen hergebruiken. Echter moet er dus gekeken worden naar de manier van het PMD-afval scheiden. Uiteindelijk ziet hoogleraar economie Raymond Gradus graag dat nascheiding de nieuwe toekomst wordt en er meer gebruik wordt gemaakt van machines die het afval scheiden in plaats van de consument.

Hij roept gemeentes op om het mensen op dit moment zo gemakkelijk mogelijk te maken. “Vraag je inwoners niet te veel en hou ze gemotiveerd. Maak meer gebruik van machines, met name bij het PMD-afval en maak ook goede afspraken met het bedrijfsleven.”

Bron: De Telegraaf/NRC/EenVandaag