Patiënten ergeren zich nog steeds aan moeilijke medicijnverpakkingen

Dat verpakkingen van medicijnen moeilijk te openen zijn, is een probleem dat al langer speelt. In 2017 stelde het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) al dat medicijnverpakkingen voor ouderen beter moesten. Niet alleen ouderen, ook mensen met een aandoening ervaren problemen met verpakkingen.

Uit eerder onderzoek van ReumaNederland blijkt dat 64 procent van de mensen met reuma moeite ervaart met het openen van eigen medicijnen. 71 procent ervaart bovendien problemen met het openen van de pilstrip van reumamedicijnen. Volgens de organisatie heeft dit vervelende gevolgen, omdat de kans bestaat dat een pil niet of te laat wordt ingenomen of dat het beschadigd raakt bij het openen. Dit probleem wordt groter als je bedenkt dat het veelgebruikte reumamedicijn methotrexaat (MTX) alleen nog maar in een pilstrip te verkrijgen is.

Het CBG stelt dat het niet meer dan logisch om bij verpakkingen rekening te houden met specifieke belemmeringen die een aandoening met zich meebrengt. In hoeverre zijn medicijnverpakkingen volgens andere patiëntenorganisaties en hun leden gebruiksvriendelijk? We vragen het MS Vereniging Nederland, Stichting ALS Nederland, Spierziekten Nederland en de Vereniging van Ehlers-Danlos patiënten (VED).

Uit een recente enquête van MS Vereniging Nederland onder 211 leden blijkt dat maar liefst 40 procent vaak en 38 procent soms problemen ervaart met medicijnverpakkingen. Dat betekent dat slechts 20 procent géén problemen heeft met medicijnverpakkingen. Met name de pilstrip leidt tot grote frustratie: 124 van de 211 leden ervaart hier problemen mee. Verder hebben 65 leden moeite met de kartonnen doos waar deze strip inzit. Een lid begrijpt niet waarom medicijnen voor bepaalde patiënten niet gebruiksvriendelijker kunnen. “Juist medicijnen voor mensen met problemen met hun (fijne) coördinatie en motoriek, moeten met het oog op de kwaal die het kan verminderen, zo worden verpakt dat innemen geen mijl op zeven is.”

Mensen met MS hebben veelal onvoldoende kracht of precisie om deze verpakkingen te openen. Bijna 7 procent is hierdoor altijd aangewezen op anderen om voor hen de verpakkingen te openen, 17,7 procent vaak en 41,5 procent soms. Slechts 29 procent van de leden is hiervoor niet op anderen aangewezen. Dit is problematisch, omdat het niet zelf kunnen openen van verpakkingen in enkele gevallen leidt tot latere of zelfs geen inname van een medicijn.

De moeite bij het openen van bijvoorbeeld een pilstrip leidt vaak tot het beschadigen aan een medicijn. Zo beschadigt bij 52 procent het medicijn soms (minder dan de helft van de keren). Eén van de leden geeft aan: “Bij het uitdrukken van de strip gaat de pil vaak kapot. Hierdoor kan ik deze niet meer innemen. Daardoor loopt ook heel de volgorde van mijn inname niet meer!”

Ook mensen uit andere patiëntengroepen vinden dat medicijnverpakkingen gebruikersvriendelijker kunnen. Zeker de helft van mensen met Ehlers-Danlos, een erfelijke aandoening van het bindweefsel, ervaart problemen met het openen van medicijnverpakkingen, schat de Vereniging van Ehlers-Danlos patiënten (VED) in. Volgens VED helpt het als medicijnen geleverd worden in een pot of als gebruik wordt gemaakt van een ‘baxterrol’, een medicijnrol.

Vereniging Spierziekten Nederland ziet dat ook mensen met een spierziekte problemen ervaren met medicijnverpakkingen. Uit een peiling op hun site, op verzoek van Kassa, komt naar voren dat zij met name problemen ervaren met de pilstrip. Mensen met spierziekten hebben vaak weinig spierkracht in een handen en een slechte fijne motoriek. Het uitdrukken van een pilstrip kost hierdoor grote moeite. Dat geeft ook Fred aan in de peiling. Hij kreeg voorheen zijn pillen los in een potje, maar nu in die ‘lastige’ pilstrips. Dat is “niet handig bij verminderde handfunctie”, stelt hij.

Tegenwoordig zijn veel uitdrukblisters verpakt in een kartonnen doosje, dat wordt afgesloten met een sterke plastic plakker. “Met mijn vingers krijg ik dat niet open”, stelt Ada in de peiling. Een groot deel van de deelnemers aan de peiling geeft de voorkeur aan medicijnen in een potje, hoewel enkele mensen wél de voorkeur geeft aan medicijnen in een kartonnen verpakking.

Daarnaast leiden ook andere knijpverpakkingen, zoals een verpakking voor oogdruppels, tot grote frustratie en zijn zelfs de pillen in een pot vaak niet gebruikersvriendelijk vanwege de extra veiligheidssluiting. Hierdoor zijn problemen met medicijnverpakkingen voor mensen met verschillende ziekten dagelijkse praktijk.

Het gaat niet altijd fout: er zijn namelijk ook medicijnenverpakkingen die wel gebruiksvriendelijk zijn. Voor mensen met ALS is er een alternatief op de pilstrip voor het ALS-medicijn Riluzol. Deze is er ook in vloeibare variant, geeft Stichting ALS Nederland aan.

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) bewaakt de veiligheid en werkzaamheid van medicijnen in Nederland. Het CBG ziet ook dat de gebruiksvriendelijkheid van medicijnen een dilemma is dat helaas steeds terugkomt. Het kijkt bij het beoordelen van medicijnen onder meer naar de verpakking. Echter, firma’s zijn zelf verantwoordelijk “voor het gebruiksvriendelijk ontwerpen van hun medicijnverpakkingen”, aldus Dymph van Drie – van den Boom, communicatieadviseur bij het CBG. Het CBG kan een medicijn niet afkeuren als de verpakking minder patiëntvriendelijk dan wenselijk is. “Firma’s kunnen (meer) aandacht besteden aan de gebruiksvriendelijkheid tijdens de ontwikkeling van het medicijn”, stelt de voorlichter.

De vele eisen waaraan een verpakking hoort te voldoen, hebben soms een verminderd gebruiksgemak als gevolg, stelt het CBG. “De beschermende functie van de verpakking weegt zwaar bij de beoordeling, omdat die direct van invloed is op de werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit van een medicijn.” Hierdoor is het volgens het CBG bijna niet te doen om een medicijnverpakking te ontwikkelen die voor iedereen persoonlijk even goed bruikbaar is. Zie hieronder de volledige reactie van het CBG.

In 2019 gaf de Tweede Kamer aan dat Bruno Bruins, de toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de gebruiksvriendelijkheid van medicijnverpakkingen op de agenda moest zetten, en houden. Maar inmiddels is Bruno Bruins minister-af. Wat is er sindsdien gebeurd? Een woordvoerder van het ministerie geeft aan dat gebruikersproblemen aan de orde komen bij de overleggen tussen patiëntenorganisaties, het CBG en VWS. Op de vragen welke stappen er sinds 2019 zijn genomen en wat het ministerie kan doen om af te dwingen dat medicijnverpakkingen gebruiksvriendelijker worden, ontvangt Kassa geen direct antwoord.

De woordvoerder van het ministerie biedt wel een handelingsperspectief bij gebruikersproblemen. “Mochten medicijngebruikers toch nog problemen ervaren met een bepaalde verpakking of gebruik van een hulpmiddel dan kunnen zij dit melden via hun zorgverlener bij het portaal ‘Voorkomen Medicatie-incidenten (VMI) van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik of aan het bijwerkingsinstituut Lareb. Via deze meldingssystemen komen gebruikersproblemen binnen bij het CBG”, aldus de woordvoerder. Zie hieronder de volledige reactie van het ministerie van VWS.

Een andere tip vanuit patiënten zelf is om de problemen door te geven aan je zorgverlener, bijvoorbeeld huisarts. Deze kan je klacht doorgeven. Daarnaast kun je je problemen ook doorgeven via Meldpunt Medicijnen.