Patiënten wachten onnodig lang op operatie: Ziekenhuizen wijzen nauwelijks op snellere alternatieven

Heb je lichamelijke klachten en ben je doorverwezen voor een afspraak met een specialist in een polikliniek van een ziekenhuis? Dan kan het zijn dat je te maken krijgt met lange wachttijden. Veel langer dan ziekenhuizen met de verzekeraars hebben afgesproken.

Ziekenhuizen en verzekeraars hebben regels afgesproken over hoe lang je maximaal mag wachten op zorg. Deze regels noemen we de treeknorm. Voor een eerste afspraak bij een polikliniek in het ziekenhuis, mag je maximaal 4 weken wachten. Ook voor operaties is een treeknorm, daar mag je maximaal 7 weken op wachten.

Maar die treeknormen worden vaak helemaal niet gehaald. Zo wacht je op dit moment voor longgeneeskunde in het Refaja Ziekenhuis in Stadskanaal 10 maanden. Op de poli urologie wacht je bij het Beatrixziekenhuis in Gorinchem 8 maanden. En bij het Isala in Meppel zelfs méér dan een jaar.

Uit onderzoek van Independer die de gegevens gebruikte van de NZA, de Nederlandse Zorgautoriteit bleek dat bij ruim 45% van de poliklinieken de afgesproken treeknorm van 4 weken niet wordt gehaald. Bij maag-, darm- en leverziekten is de gemiddelde wachttijd zelfs 17,2 weken. Daar haalt maar liefst 86,4% van de poliklinieken de afgesproken behandelperiode niet.

Arthur Schellekens, directeur-bestuurder van de Patiëntenfederatie Nederland: “Het is onacceptabel dat patiënten in Nederland soms maanden langer wachten dan eigenlijk nodig is, simpelweg omdat ze niet worden geïnformeerd over snellere alternatieven. Ziekenhuizen, klinieken en zorgverzekeraars moeten zich hier veel meer voor inzetten, zij hebben een verantwoordelijkheid voor de juiste zorg op de juiste plek. Dat betekent dat ze patiënten actief moeten wijzen op de mogelijkheid dat het op een andere plek eventueel sneller kan. Ook moeten ze patiënten wijzen op het bestaan van zorgbemiddeling. We roepen hen op dit veel beter te doen.”

Als ziekenhuizen de ‘treeknorm’ voor een behandeling overschrijden, zijn ze verplicht om de patiënt erop te wijzen dat die recht heeft op wachtlijstbemiddeling. Daarmee kan die patiënt zoeken naar een plek met een kortere wachttijd. Alleen doen veel ziekenhuizen dat niet. Patiëntenfederatie Nederland vroeg 10.000 patiënten naar hun ervaringen. Slechts 7% van de patiënten die de afgelopen twee jaar langer dan de treeknorm wachtten op een operatie of behandeling, werd gewezen op de mogelijkheid om sneller geholpen te worden in een ander ziekenhuis.

Zorgverzekeraars hebben een wettelijke zorgplicht. Dit betekent dat ze de patiënt ‘binnen een redelijke tijd en reisafstand toegang moeten bieden tot alle zorg uit het basispakket’. Dus als je te lang moet wachten op een afspraak voor de polikliniek of een operatie, kun je contact opnemen met je zorgverzekeraar. Die is verplicht om te zoeken naar een andere behandelplek.

Uit het onderzoek van de patiëntenfederatie blijkt dat patiënten die zelf op zoek gaan naar een alternatief, of die via hun zorgverzekeraar gebruikmaken van wachtlijstbemiddeling, vaak wél sneller worden geholpen. Ook zorgbemiddeling door de verzekeraar werkt: 58% van de patiënten die hier ervaring mee heeft, geeft aan dat de wachttijd door bemiddeling één of meerdere keren korter werd.

In een reactie zegt ZN, de brancheorganisatie voor alle zorgverzekeraars; “Het is voor zorgverzekeraars van belang dat er meer transparantie komt over de wachtlijsten, om twee redenen. Allereerst om mensen te helpen om via actieve zorgbemiddeling sneller zorg te krijgen en om hier tijdens het inkopen van zorg rekening mee te houden, zodat zorgcapaciteit wordt geoptimaliseerd. Nu moeten zorgverzekeraars wachten tot de verzekerde zich meldt; daardoor kunnen zorgverzekeraars niet proactief mensen helpen en hebben zij onvoldoende overzicht.

Tweede Kamerlid voor de VVD, Judith Tielen vindt dat het een taak van de zorgverleners is om actief patiënten te informeren over de mogelijkheid om via de zorgverzekeraar bij een ander ziekenhuis sneller geholpen te worden; “Een operatie zorgt voor spanning bij de patiënt, dan is het de taak van de zorgverleners om actief patiënten te informeren over de mogelijkheid om via de zorgverzekeraar bij een ander ziekenhuis sneller geholpen te worden.”

Ook de voorzitter van de Vereniging van Ziekenhuizen, Ad Melkert, onderschrijft het belang van zorgbemiddeling: “Het is belangrijk dat een patiënt bekend is met de zorgbemiddeling door zijn of haar zorgverzekeraar. Patiënten die langer dan de treeknorm wachten, moeten ook door de zorgaanbieder actief worden benaderd of zij in aanmerking willen komen voor zorgbemiddeling. Het vergroten van de bekendheid van zorgbemiddeling, ook in de ziekenhuizen, kan wat mij betreft niet stevig genoeg worden neergezet. Dat kan systematischer.”

En zegt hij: “Er is ons veel aan gelegen om de zorg toegankelijk te houden, en de wachtlijsten kort en beheersbaar te houden. Niemand vindt het fijn om te moeten wachten op zorg. In sommige gevallen kan door zorgbemiddeling een patiënt worden doorgestuurd naar een andere zorgverlener die door de verzekeraar is gecontracteerd. Patiënten hebben keuzevrijheid, die begint al bij de verwijzing door de huisarts.

“Momenteel werken we samen met minister Agema aan een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord. Met de zorgverzekeraars en de patiëntenvereniging willen we daarin afspraken maken over hoe we gezamenlijk de wachtlijsten verder kunnen inperken.”

Voor laagcomplexe zorg zoals een knie-of staaroperatie kun je ook terecht bij een zelfstandige behandelkliniek. De zorgverzekeraar vergoedt sommige behandelingen in dit soort klinieken.

Judith Tielen; ‘Ik wil dat minister Agema in gesprek gaat met de ziekenhuizen en zorgverzekeraars zodat patiënten goed geïnformeerd worden over de mogelijkheid om ergens anders, bijvoorbeeld in een privékliniek, sneller geholpen te worden.

Veel patiënten weten niet dat wachttijden per zorgaanbieder sterk verschillen en dat ze soms sneller geholpen kunnen worden. Daarom is Patiëntenfederatie de campagne 'Kan het sneller? gestart.

Op de website Mijnzorgverzekeraar.nl vind je informatie over zorgbemiddeling. En bij ziekenhuischeck vind je alle info over wachttijden. Hier kun je ook ziekenhuizen vergelijken.