Mag je zelf pasfoto's maken voor een rijbewijs, paspoort of ID-kaart?

Stel, je moet naar het gemeentehuis om een paspoort, rijbewijs of identiteitsbewijs aan te vragen, of om deze te verlengen. En wat te denken van de ov-chipkaart? In deze gevallen moet je een recente, gelijkende pasfoto aanleveren. En dat betekent voor veel mensen een tochtje naar de fotozaak. Bij de fotograaf variëren de prijzen, maar betaal je vaak zo'n 15 euro voor een setje foto's en blijven vijf van de zes exemplaren vervolgens ongebruikt in het envelopje zitten: je hebt er immers maar één nodig. Kan dat niet goedkoper? Zijn er alternatieven? En mag je zo'n pasfoto zelf maken?

Deze vraag stelde iemand onlangs op Kassa's Vraag & Beantwoord-forum. En eigenlijk is dat helemaal niet zo'n gekke vraag: burgers worden steeds meer geacht om digitaal zelfredzaam te zijn, de kwaliteit van camera's op smartphones wordt steeds beter en voor veel mensen is de camera een van de meest gebruikte functies van hun telefoon. Dus even snel een kiekje maken om te gebruiken voor een officieel document is dan geen probleem, zou je denken.

Maar mag het ook? En is het in praktisch opzicht haalbaar? Daar gaan we het nu over hebben.

Ja, dat mag. Er is geen wet die dat verbiedt, dus het staat je in principe vrij om zelf je pasfoto's te maken.

Er is echter wel een 'maar'. Wat we hier zien, is namelijk dat de praktische uitvoerbaarheid niet voor iedereen even goed aansluit op de theoretische mogelijkheid.

En dat heeft weer te maken met de kwaliteit en de technische eisen waar een pasfoto aan moet voldoen. Daarbij maken we onderscheid tussen pasfoto's voor officiële documenten (paspoort, rijbewijs, identiteitskaart) en pasfoto's voor overig gebruik, zoals die op je ov-chipkaart.

Deze laatste categorie noemen we gemakshalve niet-officiële documenten: een ov-chipkaart is weliswaar een geldig vervoersbewijs en voor dat doeleinde dus wel degelijk officieel, maar valt wat betreft de pasfoto buiten de overheidscriteria waar een 'officiële' pasfoto aan moet voldoen.

Pasfoto's voor officiële documenten moeten voldoen aan een flink aantal eisen op het vlak van "maatvoering, fotokwaliteit, achtergrond, weergave, houding, uitdrukking, bril, belichting en positionering".

En deze eisen zijn best streng. Zo heeft een pasfoto een vast formaat van 35 mm x 45 mm, gelden er regels voor de breedte én de lengte van het gezicht zoals dat op de pasfoto zichtbaar is én moet de pasfoto gelijkmatig belicht zijn, waarbij er geen sprake mag zijn van onder- of overbelichting en evenmin van schaduw of reflectie, dus mensen met een bril moeten extra opletten.

En ook de kwaliteit van de pasfoto moet aan de nodige eisen voldoen. De pasfoto moet in kleur zijn, moet goedgelijkend zijn en mag maximaal zes maanden oud zijn. Ook moet de pasfoto scherp en gedetailleerd zijn, en moet er sprake zijn van voldoende contrast. Daarnaast moet het gaan om een natuurlijke weergave. (Digitale) bewerkingen van pasfoto's bestemd voor officieel gebruik zijn niet toegestaan.

De fysieke pasfoto zélf is daarnaast ook aan kwaliteitseisen gebonden: het moet gaan om een pasfoto met een resolutie van minimaal 400 dpi en het moet gaan om een pasfoto die is afgedrukt op hoogwaardig, glad fotopapier.

En daarmee hebben we slechts een deel van de (technische) eisen besproken: de volledige lijst is simpelweg te uitgebreid om hier tot in detail te bespreken.

Op de website van de Rijksoverheid staan alle eisen die gesteld worden aan pasfoto's voor een officieel document.

Ja, die zijn er. We bespreken er hieronder een aantal.

Als je het maken van een pasfoto het liefste overlaat aan een professionele fotograaf, maar je geen behoefte hebt aan fysieke exemplaren, dan kun je vragen of je de zojuist geschoten pasfoto per e-mail kunt ontvangen. Veel fotozaken waar professionele pasfoto's worden gemaakt, bieden hun klanten deze mogelijkheid: het is dan ook een kwestie van gewoon even vragen.

Het voordeel is dat het ontvangen van een digitale pasfoto goedkoper is dan het krijgen van een envelopje met fysieke foto's (of een combinatie van fysiek en digitaal). Het nadeel is dat je voor officiële documenten praktisch altijd een tastbare foto moet inleveren, dus in deze gevallen heb je écht een printje nodig.

Sommige gemeenten bieden de mogelijkheid om pasfoto's ter plekke te laten maken in een soort photo booth die zich in het gemeentehuis bevindt. Best handig, want je maakt de foto's direct op locatie: het scheelt je een extra tussenstop.

De fotocabine is zó geoptimaliseerd dat de pasfoto's die je ermee maakt kwalitatief goed genoeg zijn voor officiële documenten, tenzij je zelf duidelijk iets verkeerd doet: gesloten ogen, een zichtbare lach in plaats van een neutrale gelaatsuitdrukking en vergelijkbare zaken. In principe is het zo bedacht dat je er zonder al te veel moeite een geslaagde, acceptabele pasfoto mee moet kunnen maken.

Er is ook de mogelijkheid om online je pasfoto te laten 'maken'. Er zijn commerciële aanbieders die hier kennelijk een handig verdienmodel in zien. In deze gevallen stuur je zélf een foto op die aan een aantal basale kwaliteitseisen voldoet, en deze foto wordt vervolgens bewerkt en wordt tot slot getoetst aan de kwaliteitscriteria die gelden voor officiële pasfoto's.

De meeste aanbieders van dit soort foto's geven overigens een 'niet goed, geld terug'-garantie. Volstaat de foto in kwalitatief opzicht onverhoopt toch niet? Dan kun je gratis een nieuwe poging doen tot het resultaat wél goed is. Via deze methode ben je weliswaar wat meer tijd kwijt, maar het scheelt iets in de portemonnee.

Zowel een fotocabine in het gemeentehuis als het online laten maken van een pasfoto is gemiddeld gezien iets goedkoper: je moet dan denken aan zo'n 7 tot 10 euro voor een setje pasfoto's, die overigens gewoon op geschikt fotopapier worden afgedrukt. Daarbij moet je in bepaalde gevallen wel rekening houden met eventuele aanvullende verzendkosten: dit geldt uiteraard alleen voor de online foto.

In theorie is het ook mogelijk én toegestaan om zelf je pasfoto's te maken.

Om er zeker van te zijn dat jouw foto's aan de kwaliteitsstandaarden voldoen, moet je wel over enige digitale vaardigheid beschikken. Denk aan het kunnen werken met software voor beeldbewerking zoals Photoshop. Er is ook speciale pasfoto-software beschikbaar waarmee je een foto kunt uitsnijden zodat 'ie exact de juiste afmetingen heeft. Een programma als IDPhotoStudio is makkelijk in gebruik, al zi

Daarnaast beschik je idealiter over een goede camera en over de mogelijkheid om een deel van je woning in te richten als neutrale, tijdelijke 'studio' in termen van achtergrond en belichting. Of jij over de juiste skills en technische hulpmiddelen beschikt, kun je het beste zelf inschatten.

Kies je hiervoor? Dan moet je wél rekening houden met het beschikken over een goede printer en over fotopapier. Als je niet over een degelijke camera beschikt, of als je thuis zelden printjes maakt (laat staan op fotopapier) of überhaupt geen eigen printer hebt, dan kan deze optie ineens toch heel duur uitpakken.

Denk ook aan de factor 'tijd': bij een fotozaak sta je binnen drie minuten weer buiten met kwalitatief geschikte foto's, thuis ben je ongetwijfeld véél langer bezig en is het maar de vraag of jouw eerste poging geaccepteerd wordt.

Voor officiële documenten geldt dus dat je vaak een échte pasfoto op fotopapier moet inleveren. Aangezien velen geen stapel fotopapier in huis hebben, of geen zin hebben om speciaal voor die ene keer in het jaar aan de slag te gaan met printers en een pak fotopapier dat na eenmalig gebruik in een la verdwijnt, is het laten maken van een pasfoto wellicht de meest praktische oplossing.

Maar voor niet-officiële documenten zoals een ov-chipkaart volstaat een digitale foto meestal ook wel. In deze gevallen zijn de eisen bovendien niet zo strikt als wanneer je een foto moet inleveren voor een ID-kaart, paspoort of rijbewijs. De daadwerkelijke eisen zullen per geval afwijkend zijn, maar in het algemeen is de kans hier wel groter dat een scherpe, duidelijke foto uit je privécollectie volstaat. 

Laten we dat eens demonstreren aan de hand van de eisen die de NS stelt aan een pasfoto voor de ov-chipkaart. We nemen dat als voorbeeld omdat de ov-chipkaart een veel voorkomende pas is die wat betreft de eisen aan de foto op een aantal essentiële criteria afwijkt. Daar worden de volgende vier criteria genoemd.

• Je moet herkenbaar op de foto staan;
• Je moet een recente pasfoto inleveren (uploaden);
• Je gezicht en beide ogen, ook met hoofdbedekking, moeten goed recht van voren zichtbaar zijn. Een bril met donkere glazen mag alleen op aantoonbare medische gronden;
• De foto moet scherp zijn en voldoende contrast hebben. De foto mag zowel in kleur als in zwart-wit

Zoals je ziet, de eisen zijn een stuk minder streng dan bij officiële pasfoto's. De NS noemt zelf nota bene de mogelijkheid tot het insturen van een zelfportret of een uitsnede uit een reguliere foto. Wat je kunt gebruiken:

• Een foto van je papieren pasfoto, gemaakt met je mobiele telefoon;
• Een foto van jezelf met je mobiele telefoon, tablet of webcam;
• Een ingescande papieren pasfoto;
• Een uitsnede uit een bestaande grotere foto. Dit kan tijdens het uploaden

In deze gevallen kun je dus gerust proberen om zelf een geschikte foto te maken: best kans dat de eisen niet zo streng zijn en dat je het prima zelf kunt regelen.

Goed om te weten: wie een rijbewijs moet verlengen, of deze moet laten uitbreiden met nieuw opgedane vaardigheden waarvoor met succes een examen is afgelegd, krijgt te maken met een iets andere procedure. In dat geval moet je namelijk een pasfoto laten maken bij een door de RDW erkende fotograaf. Deze fotograaf zal óók jouw handtekening voor op het nieuwe rijbewijs naar de RDW doorsturen.

Je kunt in dit geval dus niet bij de eerste de beste fotozaak naar binnen stappen. De procedure is in dit specifieke geval als volgt:

• Laat een nieuwe pasfoto maken bij een door door de RDW erkende fotograaf of door de RDW goedgekeurde fotocabine. Je kunt geen pasfoto gebruiken die je al hebt. Neem je huidige rijbewijs (of rijbewijsnummer) mee. Je vindt een erkende fotograaf of fotocabine met de RDW-locatiewijzer;
• De fotograaf verstuurt je pasfoto en handtekening (voor op je nieuwe rijbewijs) beveiligd en digitaal naar ons toe. Binnen een paar minuten krijg je van ons een e-mail. Hierin staat of je aanvraag is goedgekeurd en of je het rijbewijs online kunt verlengen

Verder hoef je geen afspraak te maken bij de gemeente. De RDW laat je weten wanneer je nieuwe rijbewijs – voorzien van de nieuwe pasfoto – klaar ligt bij het gemeentehuis. 

Er is niet echt iets als de 'beste' optie: het één en ander hangt af van jouw doeleinden, wensen en eventueel technische capaciteiten.

Heb je snel een (fysieke) pasfoto nodig en heb je geen zin in gedoe? Dan is een bezoekje aan de fotograaf het snelst: je gaat even zitten en binnen een mum van tijd sta je weer buiten met een setje pasfoto's.

Heb je alleen een digitale foto nodig, en ben je bereid om iets meer moeite te doen om wat geld te besparen? Dan kun je kiezen voor één van de alternatieven die hierboven zijn besproken. Zoals voor meer zaken in het leven gaat ook hier de volgende wetmatigheid op: voor efficiëntie, snelheid, service en gemak ben je vaak iets meer geld kwijt dan wanneer je zelf aan de slag gaat om te besparen. Je kunt het beste per geval afwegen of de besparing jou de extra moeite waard is.