Mag je beschadigd geld uitgeven? En hoe ruil je biljetten met schade?

Heb jij je ooit afgevraagd wat je moet doen als een stapel bankbiljetten of munten schade oploopt? Behoudt dat geld zijn waarde? Mag je beschadigd geld gewoon uitgeven? Mogen winkeliers beschadigd geld weigeren? En waar kun je terecht als je in het bezit bent van beschadigde bankbiljetten of muntgeld? Voor dit artikel spreken we De Nederlandsche Bank (DNB) én zetten we alle praktische informatie voor je op een rij.

Het overgrote deel van al het betalingsverkeer verloopt inmiddels digitaal, maar van het verdwijnen van contant geld is geen sprake: volgens een vorig jaar gepubliceerd onderzoek van Betaalvereniging Nederland en De Nederlandsche Bank werd in 2020 alsnog 21% van alle betalingen – dus ruim één op de vijf – toch echt betaald met contant geld. 

Vorig jaar was er zelfs sprake van een lichte stijging: volgens deze factsheet van Betaalvereniging Nederland werd contant geld in 2021 in 23% van alle gevallen gebruikt als betaalmiddel.

Eén ding is dus duidelijk: contant geld blijft voorlopig nog een belangrijke rol spelen in ons dagelijks leven. Maar bankbiljetten en munten kunnen schade oplopen. Welke gevolgen heeft dat eigenlijk voor jou? Is je geld dan in één keer waardeloos? En waar moet je zoal rekening mee houden als je beschadigd briefgeld of muntgeld in bezit krijgt?

Het antwoord zal je wellicht verbazen, maar ja, wettelijk gezien mag je gewoon betalen met beschadigd geld. Deze situatie is in praktisch opzicht met name relevant in het geval van briefgeld met zichtbare schade, omdat bankbiljetten nu eenmaal een stuk kwetsbaarder zijn dan munten.

Zo is het niet ongebruikelijk dat er scheurtjes verschijnen in bankbiljetten, zeker naarmate een biljet langer in circulatie is en vaker van hand tot hand gaat.

Het zijn dan ook met name de kleinere coupures die de grootste kans hebben op schade: briefjes van 5, 10 en 20 euro worden immers aanzienlijk vaker uitgegeven dan briefjes van 200 en 500 euro. En naarmate bankbiljetten vaker wordt uitgegeven, neemt de kans op slijtage en schade zienderogen toe.

Maar ook aan beschadigd muntgeld kleven soms de nodige praktische bezwaren. Zo kan het gebeuren dat bepaalde automaten munten met schade niet herkennen, en om die reden niet accepteren.

Wil je beschadigde bankbiljetten uitgeven? In dat geval moet je volgens de Europese Centrale Bank wél in het bezit zijn van meer dan de helft van het eurobiljet, en dat is logisch: anders zou je in theorie een briefje van 50 euro doormidden kunnen scheuren om vervolgens te proberen om beide helften in verschillende winkels uit te geven.

En op die manier je eigen voorraad contant geld verdubbelen, is om voor de hand liggende redenen niet de bedoeling.

Of winkeliers beschadigd geld ook daadwerkelijk aannemen, is echter een ander verhaal, maar daar hebben we het straks nog over.

Onderstaande vragen zijn iets praktischer van aard, en voor antwoorden nemen we dan ook contact op met De Nederlandsche Bank. Hoog tijd om deze vragen én antwoorden op een rijtje te zetten.

Je mag wettelijk dus betalen met beschadigd geld, maar de praktijk is soms iets weerbarstiger. Het staat winkeliers namelijk ook gewoon vrij om beschadigd geld te weigeren.

Dat geldt zeker voor biljetten met aantoonbare, grote schade, maar ook voor biljetten met relatief geringe schade, zoals briefgeld met een klein scheurtje of een tekening erop.

Het weigeren van biljetten met schade valt in principe gewoon onder de commerciële vrijheid van de winkelier.

En ben je benieuwd of winkeliers überhaupt contant geld mogen weigeren? Ook daar hebben we onlangs een artikel over geschreven.

Het artikel gaat verder na onderstaande link.

Ja, dat mag. Wat voor winkeliers geldt, geldt omgekeerd ook voor consumenten.

Als een winkelier probeert om jou een aantal zichtbaar beschadigde briefjes te geven, kun je gewoon zeggen dat je dat niet accepteert en dat je wisselgeld van betere kwaliteit of zonder schade wenst te ontvangen.

Ook dat mag, al geldt echter wel dat je waarschijnlijk stuit op problemen tussen wat enerzijds wettelijk is toegestaan en anderzijds praktisch lastig uitvoerbaar blijkt.

Een aan elkaar geplakt, verfrommeld biljet van vijf euro is wettelijk gezien weliswaar een geldig betaalmiddel, maar de kans is best groot dat winkeliers toch zeggen 'Sorry, maar dat biljet accepteren we niet'.

Inruilen voor een onbeschadigd exemplaar geniet dan ook de voorkeur.

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten we onderscheid maken tussen muntgeld en briefgeld.

Bepalen wanneer een muntstuk te beschadigd is om nog uit te kunnen geven, is een combinatie van verschillende factoren en criteria.

Omdat er veel variabelen zijn, is het lastig om hier een eenduidig antwoord op te geven. Wel zijn er voor De Nederlandsche Bank een aantal zaken van belang om de aard van de schade mee te kunnen beoordelen.

Is de munt bijvoorbeeld zo vuil dat je niet meer kunt zien wat de waarde is? Dan is het geld niet langer geschikt om in circulatie te blijven. 

Ook de ronding is in het beoordelingsproces van belang, omdat muntgeld dat door schade niet helemaal rond meer is in de praktijk tot problemen kan leiden. Denk bijvoorbeeld aan automaten die beschadigd muntgeld niet accepteren.

Ook voor bankbiljetten zijn er diverse criteria, waarvan de belangrijkste de herkenbaarheid is. Is een biljet zo beschadigd dat je niet meer kunt zien wat het is? Dan is het biljet niet langer geschikt om gebruikt te worden in het betalingsverkeer.

Bankbiljetten hebben bovendien veel zichtbare én onzichtbare echtheidskenmerken, dus in het geval van schade wordt toetsen op echtheid in bepaalde gevallen een lastig verhaal. Ook dan kun je beschadigde biljetten eigenlijk niet met goed fatsoen terugbrengen in circulatie.

Goed om te weten: je kunt altijd bij De Nederlandsche Bank terecht met beschadigde biljetten of muntgeld.

De ernst van de schade is niet van belang en je kunt altijd een verzoek indienen om het geld om te ruilen, dus ook als het slechts een vouw of een klein scheurtje betreft.

Omdat briefgeld vele malen kwetsbaarder is dan muntgeld, leek het ons aannemelijk dat de overgrote meerderheid van de aanvragen betrekking heeft op biljetten.

Cijfers van De Nederlandsche Bank bevestigen dat vermoeden. In 2021 zijn er 5528 unieke aanvragen ingediend wegens beschadigde biljetten, met een totale waarde van ruim 4,9 miljoen euro. Gemiddeld gaat het dus om een bedrag van bijna 900 euro per aanvraag.

Beschadigd muntgeld wordt daarentegen nauwelijks aangeboden bij De Nederlandsche Bank: in 2021 kwam dit slechts negen keer voor, en de totale waarde betrof 490 euro, oftewel bijna 55 euro per aanvraag.

Volgens De Nederlandsche Bank is de aard van de schade heel divers van aard. Ze komen regelmatig verbrand geld tegen, maar ook geld dat (langdurig) is bewaard in kruipruimtes of zelfs in de tuin.

De grootste categorie is echter gescheurd geld.

Er is maar één plek waar je terecht kunt als je beschadigd geld wenst om te ruilen, en dat is De Nederlandsche Bank. Het kantoor bevindt zich in Haarlem, dus als je het beschadigde geld persoonlijk in wilt komen wisselen, moet je daar naartoe.

Voor het inruilen van beschadigde biljetten geldt een iets andere procedure dan voor munten met schade.

Voor het inwisselen van beschadigde biljetten gelden in beginsel twee voorwaarden:

- Je moet in het bezit zijn van meer dan de helft van het beschadigde eurobiljet, en;
- Het biljet moet per ongeluk zijn beschadigd

Voor het inleveren moet je het formulier Beschadigde eurobiljetten invullen. De meest actuele versie van het formulier vind je op de website van De Nederlandsche Bank.

In het geval van muntgeld is er sprake van iets andere voorwaarden: van scheuren is immers geen sprake, of je moet wel héél erg je best doen.

Ook in het geval van muntgeld kom je alleen voor een vergoeding in aanmerking als de munten per ongeluk zijn beschadigd: opzettelijk toegebrachte schade valt buiten de vergoedingsregeling.

Daarnaast krijg je geen vergoeding als de munten zijn bewerkt in de schroothandel of in een recyclingproces. Wil je beschadigde munten inleveren voor een vergoeding? Dan moet je hier rekening mee houden:

- De beschadigde munten moeten voor het inleveren worden afgespoeld en afgedroogd, en;
- Munten moeten gescheiden per muntsoort worden ingeleverd in zakjes

Er mogen bovendien maximaal honderd munten in één zakje zitten. Dus maximaal honderd muntstukken van 20 cent in één zak, maximaal honderd muntstukken van 50 cent in een zakje, et cetera.

Voor het inleveren moet je het formulier Beschadigde euromunten invullen. Ook voor dit formulier geldt dat je de meest actuele versie kunt vinden op de website van De Nederlandsche Bank.

Heb je de formulieren volledig én juist ingevuld? Druk het formulier af en onderteken het. Daarna kun je het beschadigde geld en het formulier opsturen per post, of je kunt het afgeven bij De Nederlandsche Bank.

In het geval van opsturen geldt dat je óók een kopie van je legitimatiebewijs moet meesturen. Het moet in dat geval een goed leesbare kopie zijn, en je burgerservicenummer (BSN) moet onleesbaar zijn, ook in de cijferreeks onderaan.

Op de kopie schrijf je de datum, de ontvanger (in dit geval 'DNB') én dat het een kopie betreft. Hoe je een veilige kopie van je identiteitsbewijs maakt, lees je via de link hieronder.

Het artikel gaat verder na onderstaande link.

Het geld kun je opsturen naar het volgende adres:

DNB
Afdeling CBV
Postbus 98
1000 AB Amsterdam

De verzendkosten komen altijd voor eigen rekening, en dat geldt ook voor het risico op diefstal of verlies. DNB adviseert om geld alléén verzekerd te versturen: informeer vooraf bij het post- of koeriersbedrijf naar de mogelijkheden.

Liever zelf even langsgaan? Dat kan ook, al moet je daarvoor wel naar het kantoor van De Nederlandsche Bank in Haarlem. In dat geval moet je eerst een afspraak maken door op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 te bellen naar 020 524 2727.

Is de afspraak eenmaal gemaakt? Dan moet je het volgende meenemen naar je afspraak:

- De beschadigde biljetten en/of munten;
- Het volledig ingevulde en ondertekende aanvraagformulier;
- Je legitimatiebewijs (identiteitskaart, paspoort of rijbewijs)

Goed om te weten: uit veiligheidsoverwegingen mag je maximaal 2.000 euro per post opsturen. Voor hogere bedragen geldt een andere procedure.

Gaat het om grote bedragen? Boven de 2.000 euro moet je altijd eerst een verzoek voor omwisseling doen bij De Nederlandsche Bank. Dat kan per mail of per post.

Je kunt je verzoek per e-mail sturen naar omwisselverzoek@dnb.nl. Per post stuur je je aanvraag naar hetzelfde adres als hierboven werd genoemd. In beide gevallen moet je wachten op een reactie van De Nederlandsche Bank voordat je langs kunt komen.

Is de afspraak eenmaal gemaakt? Dan moet je ook in dat geval het beschadigde geld, het volledig ingevulde en ondertekende aanvraagformulier en je legitimatiebewijs meenemen. 

DNB gaat uiteraard niet zomaar over tot het uitkeren van een vergoeding, er worden een aantal zaken onderzocht. Zo wordt bekeken of de ingeleverde biljetten en/of munten echt zijn en wat de totale waarde is van het ingeleverde geld.

Ook wordt gevraagd naar de herkomst van het geld en naar de oorzaak van de schade. Daarnaast wordt gecontroleerd of mensen die een aanvraag indienen op een internationale sanctielijst staan

Vanzelfsprekend moeten alle aanvragen volledig zijn. Onvolledige aanvragen worden niet in behandeling genomen: in dat geval krijg je je geld en de aanvraag terug per aangetekende post.

Als jouw aanvraag wordt goedgekeurd, krijg je een vergoeding voor het beschadigde geld.

Deze vergoeding wordt doorgaans binnen twee maanden overgemaakt op je bankrekening. Het is zaak dat je zelf goed in de gaten houdt wanneer het geld wordt gestort, want je krijgt daar geen aanvullende bevestiging van.

Het kan gebeuren dat DNB meer informatie nodig heeft. In dat geval nemen ze contact met je op en kan het mogelijk langer duren voordat je de vergoeding ontvangt.

In beginsel is de keuze tussen biljetten of een storting op je bankrekening afhankelijk van de manier waarop je de aanvraag indient. De enige locatie om beschadigd geld fysiek in te kunnen wisselen, is het filiaal van De Nederlandsche Bank in Haarlem.

Daar heb je tot een bedrag van 2.000 euro de keuze om het geld in contanten terug te krijgen of dat je de vergoeding liever op je bankrekening ontvangt. Vergoedingen voor aanvragen die per post worden gedaan, worden altijd overgemaakt naar je bankrekening.

Voor bedragen boven de 2.000 euro geldt dat je de vergoeding op je bankrekening gestort krijgt. En dat heeft weer te maken met het feit dat er voor grotere bedragen meer onderzoek en bewijs nodig is.

De Nederlandsche Bank garandeert in het geval van een fysieke vergoeding niet dat je gloednieuwe, niet eerder gebruikte biljetten krijgt, maar wel dat het gaat om schone en nette biljetten zonder schade.

De Nederlandsche Bank kan aanvragen natuurlijk ook afwijzen, en dat gebeurt met name in de volgende scenario's:

Zo krijg je geen vergoeding als je niet aan alle voorwaarden hebt voldaan. Als je aanvraag wordt afgewezen, krijg je daarvan altijd bericht. In dat bericht staan ook mogelijkheden om bezwaar te maken.

DNB heeft daarnaast het recht om ingeleverde biljetten en munten in beslag te nemen. Dat kan gebeuren als aannemelijk is dat het geld met opzet is beschadigd of als er sprake is van strafbare feiten met betrekking tot de herkomst. Denk dan aan zaken als diefstal en witwassen.

Ook als DNB vermoedt dat het geld verdiend is met drugshandel, kan de vergoeding worden geweigerd en kan het geld worden overgedragen aan de politie. Is dat het geval? Dan kun je ook daar bezwaar tegen maken.

Tot slot is DNB wettelijk verplicht om transacties te melden indien het vermoeden bestaat dat er sprake is van witwassen.

Voor de doorsnee consument zijn dat wellicht geen bijzonder realistische scenario’s, dat snappen wij ook. Maar als jij je geld per ongeluk in de open haard laat vallen, een stapel beschadigde bankbiljetten terugkrijgt op de markt of als je in een vochtige kruipruimte een stapel biljetten vindt die daar jarenlang verstopt lag, weet je nu in ieder geval wat je kunt doen om het beschadigde geld om te ruilen.

Met dank aan De Nederlandsche Bank voor de medewerking

Bron: Betaalvereniging Nederland, De Nederlandsche Bank (inclusief beeldmateriaal)