Levenslang in de bijstand door Participatiewet: Het verhaal van Esmee

Voor mensen die werken en van een klein inkomen rond moeten komen, zijn het zware tijden. Het kabinet kwam dit jaar met een recordbedrag aan koopkrachtmaatregelen. Voor veel mensen betekent dit dat ze nu iets meer geld te besteden hebben. Maar is het genoeg? In deze reportage doet Esmee (23) haar verhaal. Ze wil werken, maar is afgekeurd. Door de Participatiewet blijft ze haar hele leven afhankelijk van de bijstand.

Esmee is 23 jaar en chronisch ziek. Ze heeft kyfose en de ziekte van Scheuermann. Ze is gedeeltelijk afgekeurd en zit hierdoor noodgedwongen in de bijstand. 

Ze zegt: "Ik was 21 toen ik in de bijstand ging en ik kom er mijn hele leven niet meer uit. Ik kan 15 uur per week werken, maar moet dan mijn salaris inleveren, dus ik kan nooit bijverdienen. Werken loont voor mij niet".

Doordat Esmee maar 15 uur per week kan werken valt ze onder de Participatiewet. Iedereen die het op de arbeidsmarkt zonder ondersteuning niet redt, valt onder deze wet. Het doel van deze wet is om iedereen, mét of zonder arbeidsbeperking, aan het werk te krijgen. Maar Esmee is door haar ziekte niet in staat om fulltime te werken en zal dus haar hele leven lang afhankelijk blijven van de bijstand:

"Alles wat ik verdien, wordt gekort op mijn uitkering. Ik zit voor de rest van mijn leven vast in een uitkering die niet is gemaakt voor chronisch zieken. Ik sla maaltijden over, ga niet meer naar vrienden toe, zit steeds meer binnen en voel met steeds meer geïsoleerd."

Esmee kán dus niet voltijds werken. Zij heeft geen enkel perspectief op een volwaardig inkomen. Zelf zegt ze daarover: "Het is heel krom en ik snap niet waar dit vandaan komt. Het is zo demotiverend om te gaan werken en om te weten dat dit de rest van mijn leven zo zal zijn. Ik zit vast en ik kom hier nooit meer uit."

Ze kiest hier zelf niet voor, maar blijft dus noodgedwongen financieel afhankelijk van een uitkering of van anderen.

Fatma Koşer Kaya is voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad die opkomt voor een grote groep mensen zoals bijstandsgerechtigden, arbeidsongeschikten en mensen met een werkloosheidsuitkering. Maar ook voor jongeren zoals Esmee die graag willen werken maar door een beperking niet volledig beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt, springt de raad in de bres.

Koşer Kaya: "De Participatiewet is vooral bedoeld om mee te kunnen doen. Het moet een vangnet zijn. Voor mensen als Esmee die levenslange ondersteuning nodig hebben, is dat dus geen oplossing."

 En, zo vervolgt ze: "Het zijn vaak jonge mensen die weinig perspectief hebben omdat ze maar een beperkt aantal uren kunnen werken. Voor hen is een andere regeling nodig, zoals de Wajong ooit bood."

De Landelijke Cliëntenraad vindt dat er echt een oplossing voor deze groep moet komen. Dit omdat een beperking die er altijd zal zijn, vraagt om een voorziening die er altijd moet zijn.

Minister Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen is ondertussen bezig met een grondige herziening van de Participatiewet: "Ik ga fundamenteel verbouwen."

Je mag bijvoorbeeld in de bijstand nu 1200 euro per jaar aan giften houden, dus de 'boete op compassie' is nu van tafel. En er komt meer ruimte voor maatwerk en vertrouwen. Carola Schouten: "Het is belangrijk dat iedereen mee kan doen, het liefst via werk."

Ook zegt ze dat het vertrouwen meer centraal moet komen te staan. "De wet moet dienstig zijn aan de bedoeling ervan: bestaanszekerheid bieden zodat mensen mee kunnen doen in de samenleving. Door de ruimte te vergroten om de wet in de uitvoering meer te kunnen toespitsen op de levenssituatie van mensen met bijstand".

Koşer Kaya is blij met de aanpak van minister Schouten: "Maatwerk hoort de grondhouding te zijn in de uitvoering van deze wet maar dan nog moet je oog houden voor mensen die simpelweg niet in een bepaalde regeling thuishoren. Iedereen moet bestaanszekerheid hebben en dat gaat verder dan alleen je inkomen. Mensen moeten mee kunnen doen, zich kunnen ontwikkelen en een menswaardig bestaan kunnen opbouwen."