Kraamzorg onder druk: dreigt in steeds meer regio's te verdwijnen

Kraamzorg is een uniek Nederlands concept. Alleen in Nederland bevallen vrouwen thuis of komen ze na een ziekenhuisbevalling zo snel mogelijk weer naar huis. En daar staat dan voor moeder en kind de kraamverzorgende klaar. Een professional die ze met raad en daad bijstaat in de eerste week van het nieuwe ouderschap. Maar in steeds meer regio’s in Nederland staat de kraamzorg onder druk. Hoe zit dat, en wat zijn de gevolgen?

Zo valt per 1 mei het doek voor Maartje Kraamzorg uit Twente. De organisatie kan het vanwege personeelsproblemen niet meer bolwerken. Meer dan honderd gezinnen die daar al ingeschreven stonden, moeten op zoek naar nieuwe kraamzorg.

En dat valt niet mee. Andere kraamzorgclubs in die regio kampen namelijk óók met personeelstekorten. En ook in andere delen van het land zoals in Utrecht staan aankomende ouders op een wachtlijst. In Eindhoven maakt men zich nu al zorgen over de zomerperiode. Voor het derde achtereenvolgende jaar zoekt men een locatie voor een kraamhotel voor de drukke maanden.

In een kraamhotel kan een kraamverzorgende tijdens één dienst wel vier kraamvrouwen en hun baby’s verzorgen. In de thuissituatie zijn dat er maximaal twee.

Kraamverzorgenden hebben in de loop van de jaren een steeds belangrijkere functie gekregen. Hun belangrijkste taak is om in de eerste week na de geboorte moeder en kind te verzorgen. En ze controleren of alles in medisch opzicht goed gaat. De kraamverzorgenden zijn als het ware de ogen en oren van de verloskundigen.

Daarnaast geven ze voorlichting, instructie én helpen ze bij de borstvoeding. Ook hebben ze meldplicht als ze het vermoeden hebben dat het kind niet veilig kan opgroeien in een gezin.

De 64-jarige Christa van Geijn zit al 46 jaar in het vak. Het beroep van kraamverzorgende ziet ze als haar roeping. "Ik zou niets anders willen", zegt ze zelf.

Ze werkt voor kraamorganisatie Zuid-Gelderland en merkt dat het moeilijk is om jonge collega's te vinden die net zo enthousiast zijn. "De meesten willen niet werken in het weekend of op feestdagen. Maar gelukkig zit er af en toe een toppertje tussen die het helemaal in zich heeft. Zo'n meisje halen we dan met veel toeters en bellen binnen."

Jonge mensen kiezen vaak niet voor het vak van kraamverzorgende omdat de arbeidsomstandigheden niet optimaal zijn. Het werk is onregelmatig en wordt slechter beloond dan vergelijkbare beroepen in de zorg. Voor een wachtdienst van acht uur ontvangen ze bijvoorbeeld maar 11,44 euro. Een kraamverzorgende staat 'op wacht' omdat onduidelijk is op welk moment een baby wordt geboren.

Daarnaast ontvangen kraamverzorgenden op dit moment een bruto uurloon dat varieert tussen de 14,07 en 19,83 euro. Dit is zonder onregelmatigheidstoeslagen, vakantiegeld en eindejaarsuitkering. Er is onlangs wél een principeakkoord bereikt tussen werknemers en werkgevers over een nieuwe cao met daarin een salarisverhoging van tien procent. Nu moeten de zorgverzekeraars nog overeenstemming bereiken over de financiering hiervan.

In Nijmegen merkt bestuurder Réne Benneker van Kraamzorg Zuid-Gelderland dat zijn personeelbestand vergrijst. "Net als bij de meeste andere kraamorganisaties ligt de gemiddelde leeftijd van onze medewerkers boven de 50 jaar." 

Vergrijzing en overbelasting kunnen weer tot langdurig ziekteverzuim leiden. Daardoor is het moeilijk om gezinnen de 48 uur kraamzorg te geven waar ze eigenlijk recht op hebben. In drukke periodes wordt het aantal uren teruggebracht naar slechts maar drie uur per dag. Kraamverzorgenden kunnen op die manier twee gezinnen per dag verzorgen.

René hoopt dat er snel iets gebeurt. "Want kraamzorg mag niet verdwijnen. Dan zou ook ons hele ziekenhuissysteem vastlopen."

Mensen kunnen zelf kiezen hoeveel uur kraamzorg ze willen 'inhuren'. Niet iedereen maakt van de volle 48 uur gebruik. Dat komt ook vanwege de eigen bijdrage van 5,10 euro per uur die mensen moeten betalen.

Christa merkt dat armere gezinnen vaak zelf kiezen voor maximaal drie uur kraamzorg per dag. "Dat is verdrietig omdat juist die gezinnen – waar soms sprake is van veel stress – kraamzorg soms het hardst nodig hebben. Maar die kunnen dat niet betalen."

Na acht dagen verdwijnt Christa weer uit het leven van haar kraamgezin. "Na een week kunnen de meeste nieuwe ouders zelf goed voor hun baby zorgen. Meestal word ik met bloemen en een traantje uitgezwaaid."