Kilometerheffing komt eraan: helft automobilisten gaat erop achteruit

In welke vorm is nog onduidelijk, maar één ding is zeker: rekeningrijden - officieel 'Betalen naar Gebruik' - wordt ingevoerd. Volgens de huidige kabinetsplannen moeten Nederlanders er vanaf 2030 aan geloven. En volgens voorlopige prognoses gaat ongeveer de helft van de automobilisten er financieel op achteruit.

Elke dag twee uur in de auto van en naar het werk? Dat kan zomaar flink meer gaan kosten. Hoe wordt de kilometerregistratie bijgehouden? En als je – net als circa de helft van de Nederlanders – deze zomer de auto pakt voor een vakantie in het buitenland, moet je daar dan ook een extra heffing voor gaan betalen?

Allemaal vragen die spelen rond het plan om vanaf 2030 het zogenaamde rekeningrijden in te voeren. Er is al het nodige onderzoek naar gedaan en de Tweede Kamer is maandag via een Kamerbrief geïnformeerd over een aantal recente onderzoeksresultaten. Deze resultaten komen uit vervolgonderzoeken naar de uitwerking van rekeningrijden en is bedoeld om de bewindslieden te helpen bij het maken van een keuze.

Er is nog niet veel duidelijk, en minister Harbers (infrastructuur) en staatssecretaris Van Rij (financiën) geven aan dat ze op basis van deze onderzoeken "tot gedegen besluitvorming" willen komen. Toch staan er een paar dingen in die de moeite van het bespreken waard zijn.

Belangrijk verschil is dat je via kilometerheffing hoofdzakelijk gaat betalen voor gebruik in plaats van bezit.

Momenteel betalen Nederlandse automobilisten – enkele uitzonderingen daargelaten – motorrijtuigenbelasting. Daarbij geldt het uitgangspunt dat er meer motorrijtuigenbelasting moet worden betaald voor zwaardere, meer vervuilende auto's.

In de plannen voor kilometerheffing wordt gesproken van bedragen tussen de 7,3 en 8,2 cent per gereden kilometer. Wie jaarlijks veel rijdt, betaalt naar verhouding een stuk meer dan wie de auto slechts mondjesmaat pakt. Bij deze tarieven is de verwachting dat de kilometerheffing de schatkist jaarlijks ongeveer net zo veel zal opleveren als de huidige motorrijtuigenbelasting.

Deze tarieven zouden per 2040 overigens nog eens flink moeten worden verhoogd om de inkomsten op peil te houden, zo meldt RTL Nieuws.

Wat echter nog niet duidelijk is, is of er in het systeem van kilometerheffing ook onderscheid wordt gemaakt tussen brandstofsoort en gewichtsklasse, zoals momenteel het geval is.

Is dat het geval, dan gaan bezitters van elektrische auto's – die zwaarder zijn – naar verhouding meer betalen. En dat gaat weer in tegen het principe van het terugdringen van CO2-uitstoot, volgens het coalitieakkoord het belangrijkste doel.

Zou elektrisch rijden echter via omwegen worden bevoordeeld ten opzichte van diesel- en benzineauto's, dan is dat weer nadelig voor mensen met een lager inkomen: zij kunnen zich immers minder makkelijk een dure elektrische auto permitteren.

De plannen pakken over het algemeen nadelig uit voor huishoudens met tweeverdieners. Uiteraard kan dit per situatie weer verschillen, maar als jij en je partner allebei relatief ver van het werk wonen én dagelijks met de auto reizen, maken jullie veel kilometers en ga je via de kilometerheffing meer betalen voor het woon-werkverkeer.

Andersom geldt dat lagere inkomens vaak minder kilometers maken. Voor deze groep kan kilometerheffing dan ook relatief voordelig uitpakken, al geldt ook hier dat dit uiteraard afhankelijk is van de exacte situatie.

Daarbij wordt overigens wél de kanttekening gemaakt dat mensen met een laag inkomen soms simpelweg geen andere keuze hebben en alsnog veel kilometers moeten maken, willen ze naar hun werk kunnen komen. Openbaar vervoer is soms geen realistisch alternatief, met name op het platteland en in dunbevolkte gebieden. Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) waarschuwde al voor wat zij omschrijven als 'bereikbaarheidsarmoede', zo meldt Trouw.

Als iedere Nederlandse automobilist moet betalen per gereden kilometer, is het niet moeilijk om je voor te stellen dat het één en ander in administratieve zin de nodige voeten in de aarde heeft. Toch is het uitgangspunt om dit te doen aan de hand van de tellerstand.

Argumenten voor deze benadering zijn dat dit geen geld kost, geen inbreuk vormt op de privacy en dat dit eenvoudig te regelen valt. Kies twee peildata, waarvan één beginpunt en één eindpunt, bereken het aantal gereden kilometers en klaar. Dat is makkelijker en meer wenselijk uit privacy-oogpunt dan dan dat iedere auto moet worden uitgerust met apparatuur om het aantal gereden kilometers automatisch te registreren. Bovendien wordt het noteren van de kilometerstand bij de apk ook al op deze manier geregeld.

Wél is dit systeem fraudegevoelig: verhalen over malafide garages die zonder problemen de tellerstand terugdraaien zijn immers bekend. De kilometerregistratie zal dan ook bij RDW-erkende garages plaats moeten vinden. Daarbij moet duidelijk worden gemaakt dat manipulatie van kilometerstanden wordt beschouwd als fraude.

Omdat in het systeem van kilometerheffing niet het bezit, maar het gebruik wordt belast, houdt dat in dat autobezit in beginsel goedkoper wordt. Dat kan betekenen dat meer mensen een auto kopen en dat daardoor de parkeerdruk toeneemt, met name in sterk verstedelijkte gebieden waar men nu ook al tegen de grenzen van de beschikbare parkeercapaciteit aan loopt.

Maar omdat autorijden juist duurder wordt, kan het zijn dat de filedruk omlaag gaat omdat mensen wellicht eerder geneigd zijn om voor alternatieve vormen van verkeer te kiezen.

Daarnaast is het denkbaar dat werkenden die grote afstanden afleggen in het kader van woon-werkverkeer overwegen om een andere baan te zoeken als de kilometerheffing betekent dat zij naar verhouding veel meer gaan betalen voor wat in wezen een essentiële verplaatsing is. Tenzij de werkgever de portemonnee trekt en de stijgende kosten (deels) compenseert in de vorm van bijvoorbeeld een salarisverhoging of aanvullende onkostenvergoedingen.

Het is de bedoeling dat er in de loop van 2024 een wetsvoorstel over deze plannen naar de Tweede Kamer gaat.

Bron: Belastingdienst, Rijksoverheid, RTL Nieuws, De Telegraaf, Trouw