Is nú beleggen of investeren een goed idee of niet?

Wie een beetje spaargeld heeft, denkt de afgelopen tijd waarschijnlijk na over wat hij of zij ermee moet doen, want met de historisch lage rente lijkt sparen niet de meest aantrekkelijke optie. Spaargeld kan immers als alternatief ook geïnvesteerd of belegd worden. Wat veel mensen niet weten, is dat je pensioengeld ook belegd kan worden en dat dit vaak al gebeurt als je aangesloten bent bij een pensioenfonds.

Beleggen is het investeren van vermogen in de hoop dat het in de loop van tijd groeit. Het gaat dus om “het kopen van verhandelbare waardepapieren, zoals beleggingsfondsen, aandelen en obligaties”, aldus Bert Scholtens, hoogleraar Duurzaam Bankieren en Financieren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Onder investeren wordt het verschaffen van zogeheten risicodragend kapitaal of durfkapitaal verstaan. Durfkapitaal wordt gebruikt om ondernemingen die hoge risico’s lopen te financieren. Dit is volgens Scholtens heel moeilijk verhandelbaar. Daarom stelt hij dat voor slechts weinig huishoudens investeren een geschikte manier is om hun vermogen te beheren, “doordat ze niet eenvoudig hun geld kunnen krijgen als het onverwacht nodig is”. Daarnaast stelt Scholtens dat veel afhangt van je eigen financiële mogelijkheden, hoe je met risico’s kunt omgaan en hoeveel kennis je hebt.

Dit stelt ook Rob Bauer, hoogleraar Institutionele Beleggers aan de Universiteit Maastricht. Hij wijst erop dat mensen vaak onvoldoende inzichten hebben in de bedrijven of het project waarin ze willen investeren en daardoor onvoldoende inzicht in de risico’s. Beide hoogleraren wijzen erop dat mensen hierin de neiging hebben zichzelf te overschatten. “Ze denken dat ze het beter kunnen dan anderen. Maar helaas, dat blijkt niet zo te zijn”, zegt Scholtens. Kortom: investeren is voor de meeste consumenten niet weggelegd. Beleggen is dat echter wél.

Ook hoogleraar Bauer krijgt in zijn omgeving de vraag of beleggen nu verstandig is. Zijn antwoord luidt: “Ik weet het niet.” Hij stelt dat consumenten voorzichtig moeten zijn in deze tijd met beleggingen, zeker met de ongekende hoge rendementen op de aandelenmarkt uit het afgelopen jaar en de coronacrisis. “Markten zijn niet voorspelbaar. De afgelopen tijd gingen de aandelenmarkten als een gek omhoog, vooral door het enorme geld dat erin gepompt is door particulieren en met name door institutionele beleggers (red.: instellingen die meestal grote sommen geld beleggen). Dat kan een keer fout gaan. Als er dan ook maar iets gebeurt - zoals de coronacrisis of een economische recessie - zakt het weer in elkaar”, aldus Bauer.

Hoogleraar Scholtens durft tevens de beleggingskoersen in deze periode niet te voorspellen. Weliswaar kunnen mensen volgens hem denken dat de aandelen nu goedkoop zijn, maar is dat pas achteraf in te schatten. De aandelen kunnen immers verder dalen. “Als je gaat beleggen, weet je niet hoe de waarde van beleggingen zich gaat ontwikkelen.” Voor mensen die onzeker zijn over hun baan en inkomen is het volgens Scholtens “verstandiger om het geld op een spaarrekening te houden in plaats van te beleggen”.

Volgens Bauer is daarbij niet te voorspellen hoelang de coronacrisis gaat duren en hoe dit gaat doorwerken in de economie. Hierop sluit ook Scholtens aan. “In tijden van crisis zijn beurzen heel wispelturig. Nu ook weer. Er is nu veel onduidelijk over hoe het virus zich ontwikkelt en wat de gevolgen voor onze samenleving zijn. Sommige bedrijven zullen de klap misschien niet meer te boven komen, anderen komen mogelijk sterker uit de crisis.”

Of het slim is om te beleggen of niet, is volgens hoogleraar Bauer afhankelijk van een aantal factoren, zoals je leeftijd en levensverwachting, baanzekerheid, je vermogen en de termijn waarin men wil beleggen. Zo stelt de hoogleraar dat een ambtenaar meer beleggingsrisico kan nemen dan een zzp’er, vanwege de zekerheid van salarisinkomst. De persoonlijke situatie en de persoonlijke risicohouding is dus bepalend in wat voor risico’s men kan nemen.

Om die reden is het volgens hoogleraar Scholtens moeilijk een algemeen advies te geven. Hij raadt mensen aan na te denken over hoeveel geld ze in de toekomst nodig hebben en wat er met hun spaargeld gebeurt. Bauer drukt daarom mensen die beleggen overwegen op het hart na te gaan of ze het geld kunnen missen of niet en de afweging te maken tussen risico en rendement. “Stel jezelf de vraag: ‘Wat voel ik als ik het geld ga verliezen?’” Houd je niet van risico? Dan is volgens Bauer sparen een goed alternatief, ook al ga je er nu wegens de inflatie wellicht in reële zin op achteruit. Je betaalt dan voor zekerheid. Bij beleggen is de invloed van inflatie minder aanwezig, maar heb je hogere risico’s, vult Bauer aan. Volgens Scholtens is sparen een goed voornemen, maar is het voor velen moeilijk om te sparen. Wel is het volgens hem “voor bijna iedereen verstandig om te zorgen dat je een flinke buffer houdt die tamelijk zeker is, dus om spaargeld te hebben.” Om te berekenen wat voor buffer verstandig is, verwijst hij naar de website van het Nibud.

Scholtens wijst er verder op dat je de keuze tussen sparen of beleggen nooit van het moment moet laten afhangen. “Dat moet echt inpassen in hoe je je inkomen gaat besteden.” Hij maakt hiervoor de vergelijking met het inslaan van blikken kattenvoer. “Je koopt toch ook geen honderden blikken kattevoer als het in de aanbieding is? Dan denk je ook: heb ik het wel nodig? Hoe lang leeft de kat nog? Wil ik een kast vol blikken?” In plaats daarvan kijk je naar welk deel van je inkomen je hieraan wilt besteden. Zo moeten mensen volgens Scholtens ook met aandelen omgaan.

Hoogleraar Scholtens stelt dat er geen juist of onjuist moment is om aan te wijzen voor beleggen. “Als je wilt beleggen, kun je dat daarom beter regelmatig doen.” Dat stelt ook hoogleraar Bauer. Hij raadt mensen aan om hun beleggingen te spreiden, zowel over een langere periode als over het type sectoren over de hele wereld. Voor wie beeldend denkt, moet dit als volgt voor zich zien: je vermogen deel je voor een langere tijd op in potjes, die je gespreid op verschillende momenten en op verschillende plekken inzet. Zo kan beleggen op de lange termijn volgens Bauer gemiddeld genomen zes tot acht procent rendement opleveren. Wie op deze manier gaat beleggen, doet er volgens Scholtens goed aan om jaarlijks een overzicht te maken van de inkomsten en uitgaven, waarin je ook sparen en beleggen meeneemt. Maar, benadrukt Scholtens, “je moet daar niet elke dag of maand mee bezig willen zijn”.

Wie juist voor de korte termijn belegt, moet volgens Bauer niet met een te groot deel aan aandelen zitten. “Want dan kan er gebeuren wat bij veel mensen is gebeurd; dan is je aandeel straks tot 35 procent minder waard.”

Waar je je in je leven bevindt, bepaalt ook hoe je moet gaan beleggen. Zo is het advies om beleggingen over een langere periode te spreiden met name zinvol voor jongeren. “Als je jong bent, is in aandelen gaan zitten verstandig. Dan heb je een zogeheten ‘lange beleggingshorizon’. Als je wat ouder bent, moet je dat vooral niet gaan doen”, aldus Bauer.

Ook adviseert Bauer mensen die willen beleggen weinig te handelen, weinig kosten te maken met transacties en beleggingen af te sluiten tegen lage kosten. Zo wijst onderzoek uit dat het niet raadzaam is om de ene dag een aandeel te kopen en de volgende dag weer te verkopen, omdat dit leidt tot minder rendement.

Wat je volgens hoogleraar Bauer niet moet doen, is zomaar het gedrag van anderen in je omgeving te kopiëren, op het moment gaan gokken of beleggen in zogeheten ‘opties’. Vaak ziet hij dat particuliere beleggers, zodra ze zien dat het goed gaat op de aandelenmarkt, zich massaal storten op de beleggingen. Dat kan dan zo weer fout gaan. Het tegengestelde is verstandig. “Je moet eigenlijk juist beleggen als niemand anders belegd.”

Verder ziet Bauer de laatste tijd dat veel mensen gaan beleggen in de huizenmarkt. Hij vraagt zich hierbij af of mensen beseffen dat ze veel laten afhangen van één sector, namelijk ‘de Nederlandse huizenmarkt’, en wellicht niet hun beleggingen meer willen spreiden.

Ook Scholtens ziet opvallende keuzes in beleggen op de huizenmarkt. Zo ligt voor de meeste mensen de rente vast voor een bepaalde periode. “Dan denken mensen: ‘Ah, de rente is laag, ik ga een huis kopen!’ Maar dat is misschien niet heel verstandig. Vraag je ook af: ‘Kan ik die extra schuld wel dragen?’”