Is er verschil tussen witte suiker en bruine suiker? Wat is gezonder?

Suiker is een product dat in menig keukenkastje wel aanwezig is. Suiker komt bovendien in verschillende varianten en kleuren. De meest bekende soorten suiker zijn witte suiker (ook wel kristalsuiker of tafelsuiker) en bruine suiker (ook bekend als rietsuiker). Maar je kunt ook denken aan poedersuiker en basterdsuiker. Is er verschil tussen deze suikers? En is één van deze soorten gezonder?

We bespreken in dit artikel een aantal suikersoorten die je in de schappen van de supermarkt kunt aantreffen en die met regelmaat gebruikt worden in de keuken. Maar eerst een kleine toelichting op de geschiedenis van het product suiker.

Met suiker wordt het stofje sucrose (ook wel sacharose) bedoeld, een natuurlijk product. Het lichaam breekt sucrose af in glucose en fructose.

Er zijn twee gewassen waar suiker uit wordt gewonnen: suikerbiet en suikerriet. En hoewel beide gewassen qua spelling erg op elkaar lijken, zijn het voor de rest wel degelijk compleet verschillende gewassen.

Het artikel loopt verder na onderstaande afbeelding.

Suikerbiet wordt voornamelijk – maar niet exclusief – in Europa geteeld. Landen als Frankrijk, Duitsland, Polen en jawel, ook Nederland staan in de top tien producenten van suikerbiet. In zowel Rusland als Oekraïne wordt ook veel suikerbiet geteeld. Ook China en de Verenigde Staten zijn grote producenten.

Zoals de naam al suggereert, is de suikerbiet verwant aan andere bieten, zoals de snijbiet en de rode biet. De suikerbiet wordt gebruikt voor het winnen van kristalsuiker. De wortels van de suikerbiet worden in de fabriek gewassen en in dunne reepjes gesneden om suikersap uit de wortel te krijgen. Ook persen komt voor. Met behulp van warm water wordt de suiker aan de biet onttrokken. Op deze manier krijg je een soort sap.

Dit sap moet vervolgens nog gezuiverd worden. Door het sap te koken, wordt het een soort stroop die uiteindelijk kristalliseert. Zo krijg je kristalsuiker. Schattingen lopen her en der wat uiteen, maar ruwweg wordt zo'n 20 procent van alle suiker wereldwijd gemaakt van suikerbieten.

Suikerriet is een soort gras. Het gewas vindt haar oorspring op het eiland Nieuw-Guinea (waarvan het westelijke deel onderdeel is van Indonesië en het oostelijke deel het zelfstandige land Papoea-Nieuw-Guinea vormt). Naar schatting wordt wereldwijd ongeveer 80 procent van de suiker gemaakt van suikerriet.

In Europa wordt geen suikerriet geteeld. Er wordt in Europa wel suiker gemaakt van suikerriet, maar het gewas zélf wordt in dat geval geïmporteerd. Grote producenten van suikerriet zijn landen als Brazilië, China, India, Pakistan en Thailand. Maar ook in de Verenigde Staten, Australië, Colombia en Mexico wordt suikerriet geteeld.

Uit suikerriet wordt rietsuiker gewonnen. Daarvoor wordt het sap gebruikt dat in de stengels van suikerriet zit. Vergeleken met kristalsuiker wordt rietsuiker doorgaans korter gecentrifugeerd. Centrifugeren wordt toegepast om de suiker te zuiveren, te scheiden en te drogen. Omdat dit bij rietsuiker korter gebeurt, blijft er ook wat donkerbruine stroop achter. Deze stroop heet melasse en dit geeft de rietsuiker de bekende bruine kleur.

We geven een beknopt overzicht van een aantal veelgebruikte, gangbare soorten suiker en waar het zoal voor wordt toegepast. Om het een beetje overzichtelijk te houden, laten we iets specifiekere suikersoorten zoals geleisuiker, parelsuiker en vanillesuiker buiten beschouwing.

Kristalsuiker, ook wel bekend als tafelsuiker of witte suiker, is in de keuken de meest gebruikte suikersoort. Je kunt het kopen in de vorm van fijne kristallen of blokjes. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen fijne kristalsuiker en grove kristalsuiker.

Eerstgenoemde variant is kristalsuiker die extra fijn gemalen is. Deze suiker wordt door veel mensen gebruikt bij het bakken of om door de koffie te roeren. Grove kristalsuiker is hetzelfde product, maar dan minder fijn gemalen. Deze suiker is iets minder gangbaar dan fijne kristalsuiker en wordt in de keuken voornamelijk gebruikt ter decoratie.

Poedersuiker is nog fijner gemalen kristalsuiker, maar in essentie is het gewoon hetzelfde product. Omdat de suiker zó fijn gemalen is, voegen fabrikanten vaak anti-klontermiddel toe om te voorkomen dat het aan elkaar plakt: de suiker moet immers luchtig blijven en niet samenklonteren. De meeste mensen gebruiken poedersuiker om over oliebollen of poffertjes te strooien.

Een nóg fijnere vorm van poedersuiker is suikerbakkerspoeder, maar dit product is met name voor professioneel gebruik. Hier wordt bijvoorbeeld glazuur mee gemaakt.

Ook in het geval van rietsuiker wordt onderscheid gemaakt tussen fijne rietsuiker en ruwe rietsuiker. De kleur varieert meestal van licht- tot donkerbruin en dat komt zoals eerder gesteld doordat er een beetje melasse in de suiker zit, al bestaat er óók witte rietsuiker zonder melasse. Rietsuiker is over het algemeen ook iets kleveriger dan kristalsuiker.

Rietsuiker wordt veel gebruikt bij het bakken, maar kan net zo goed als zoetmaker in de koffie of thee worden gebruikt. Vergeleken met kristalsuiker heeft rietsuiker een iets sterkere, meer uitgesproken smaak.

Het product basterdsuiker heeft vaak een bruine kleur. In tegenstelling tot wat velen wellicht denken, wordt basterdsuiker niet van rietsuiker gemaakt, maar van kristalsuiker. Aan de kristalsuiker wordt karamel en/of suikerstroop toegevoegd, en dat geeft bruine basterdsuiker de kleur.

Er bestaat echter ook witte basterdsuiker. Dat product ontstaat door fijne kristalsuiker te mengen met lichte suikerstroop. Ook is er lichtbruine basterdsuiker, dat wordt gemaakt door fijne kristalsuiker te mengen met lichtbruine suikerstroop. Aan donkere basterdsuiker wordt niet alleen donkerbruine suikerstroop, maar ook karamel toegevoegd.

Het toevoegen van suikerstroop of karamel zorgt ervoor dat de basterd suiker wat plakkeriger wordt. In de keuken – bijvoorbeeld tijdens het bakken – zorgt het toevoegen van basterdsuiker voor een smeuïger resultaat. Basterdsuiker smaakt meer naar karamel dan de overige suikers.

Witte suiker en bruine suiker leveren evenveel calorieën. In dat opzicht kun je dus niet zeggen dat één soort suiker gezonder is dan de andere. Wél bevat rietsuiker een kleine hoeveelheid mineralen in tegenstelling tot kristalsuiker. Maar dat gaat om zulke kleine hoeveelheden dat het "geen bijdrage levert aan het halen van de dagelijkse aanbevelingen", aldus het Voedingscentrum.

Er is überhaupt geen soort suiker die het gezondst is. Het lichaam maakt geen onderscheid tussen verschillende suikersoorten. Ook is het van belang hoeveel je van een bepaald product binnenkrijgt. Vergeleken met producten waar van nature suiker in zitten, loop je meer kans om meer suikerste consumeren dan je nodig hebt in het geval van producten waar suiker aan is toegevoegd. Maar in essentie blijft suiker gewoon suiker en is het – afhankelijk van de mate van consumptie – even (on)gezond.

Bron: Bakken.nl, Baktotaal.nl, Healthline, Keuringsdienst van Waarde, Voedingscentrum