Van Rijn wil inspraak in de zorg geven

In 2015 werd de zorg in Nederland rigoureus veranderd. De AWBZ is overgaan in de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMo), Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (WLZ). Wij volgden een heel jaar lang vijf mensen die te maken hadden met deze grote veranderingen. Hoe is het ze vergaan de afgelopen twaalf maanden?

- In Utrecht krijgt Annie Levering te maken met een korting van 60% op haar huishoudelijke zorg.

- Klazien van der Gein, ook inwoner van Utrecht, wordt steeds afhankelijker van haar man Frans.

- Voor Pauline Gransier is zelfstandigheid de motor van haar bestaan, maar door de nieuwe zorgwet dreigt ze haar onafhankelijkheid te verliezen.

- De twaalfjarige Lotte heeft een zwaar jaar achter de rug omdat haar gezondheid na de zomer ernstig verslechterde. Gelukkig heeft ze een moeder die alle regels van de wet kent en de zorg voor haar dochter ten alle tijde goed weet te regelen.

- De ouders van de achtjarige Jayra lijken geluk te hebben dat ze in een kleine gemeente wonen waar de lijnen kort zijn en de zorg goed geregeld wordt. Tot hun verbazing stond de burgemeester op de dag van de mantelzorg met een bloemetje voor de deur.

Meer over deze mensen lees je hier .

Staatssecretaris Martin van Rijn van het ministerie van VWS zit in de studio en ziet dat er het afgelopen jaar veel goed gegaan is. Van Rijn zegt tevens het niet de bedoeling is dat mensen in strijd zijn met de gemeente. "Een wet is nu eenmaal niet meer dan letters zwart op wit op papier en in de praktijk is het een heel ander verhaal. We zitten midden in de uitvoering. Het is heel belangrijk dat burgers begrijpen waar ze wel en niet recht op hebben, dat ze zorg op een simpele manier kunnen aanvragen. Op sommige plekken in het land moet het gewoon beter."

Formulieren worden simpeler
De staatssecretaris komt met goed nieuws, want samen met het ministerie gaat hij ervoor zorgen dat de formulieren die mensen moeten invullen voor de eigen bijdrage zullen worden versimpeld. Hij erkent dat veel brieven en aanvraagformulieren inderdaad onleesbaar zijn. In het nieuwe jaar gaat het ministerie met de briefschrijvers om de tafel om dit te verbeteren.

Staatssecretaris Van Rijn zegt in de uitzending: "Ik ga regelen dat ouders en kinderen veel meer te vertellen krijgen over het regelen van hun eigen zorg. Laten we het simpeler maken zodat ouders meer keuzemogelijkheden hebben." Van Rijn zegt tevens dat hij voorstander is van een centraal aanspreekpunt voor ouders en kinderen in hun gemeente. Door de wijzigingen in de zorg is maatwerk zeer ingewikkeld geworden. De staatssecretaris gaat ervoor zorgen dat de formulieren versimpeld worden.

In Utrecht werd er flink gekort op het budget van de huishoudelijke hulp. De gemeente schrijft in een reactie dat deze korting een kabinetsbeslissing is. De gemeente Utrecht heeft op basis van dit lagere budget een nieuwe regeling ingevoerd voor hulp bij het huishouden. Deze regeling houdt in dat mensen die behoefte hebben aan huishoudelijke hulp allemaal minstens 78 uur per jaar hulp krijgen en dat mensen die aantoonbaar meer nodig hebben op maat meer uren hulp krijgen. De gemeente zegt dat iedereen die hulp nodig heeft altijd een minimaal aantal uren ondersteuning via de basisvoorziening hulp in het huishouden krijgt. Wie meer nodig heeft krijgt op maat extra uren toegekend. Annie Levering is het oneens met het besluit van de gemeente en zij stapt net als veel andere inwoners van deze stad naar de rechter.

Na een onderzoek onder 80 gemeenten concludeert ouderenbond ANBO dat er helaas nog lang niet overal sprake is van zorgvuldig onderzoek naar de persoonlijke situatie. Dit kan ertoe leiden dat inwoners niet van hun rechten gebruik kunnen maken. Sommige mensen moeten zelfs hun eigen gemeente voor de rechter slepen om ondersteuning te krijgen.

De staatssecretaris vindt het goed dat mensen naar de rechter stappen om een fatsoenlijk gesprek met hun gemeente te krijgen. Van Rijn: "Rechtszaken zouden niet nodig hoeven zijn. Wanneer gemeenten en burgers daadwerkelijk met elkaar in gesprek gaan, zouden we een heel eind moeten kunnen komen." Het is dus heel vervelend dat het in sommige gevallen zover moet komen. De rechter neemt wel duidelijk stelling. De voorwaarden in de wet zijn helder en de gemeenten moeten die nakomen. Huishoudelijke hulp mag niet zomaar beëindigd worden zonder dat er eerst onderzoek gedaan is naar de persoonlijke situatie. Er zijn veel rechtszaken gevoerd over huishoudelijke hulp en in de meeste gevallen stelde de rechter de burger in het gelijk, want er was niet genoeg gekeken naar de persoonlijke omstandigheden en het onderzoek moest over. In Utrecht ligt de situatie anders, want daar stelde de rechter de gemeente in het gelijk.

Van Rijn zegt dat beleidsvrijheid voor gemeenten de crux van decentralisaties is. "Als we vinden dat de persoonlijke situatie van mensen leidend moet zijn bij toekenning van zorg en ondersteuning, dan moeten de gemeenten daarvoor ook de ruimte krijgen. In andere woorden, als we alles in wetten vastleggen, hoeven we niet te decentraliseren." Hij is het niet eens met de stelling dat kleine gemeenten het beter doen dan grote gemeenten, want juist in grote gemeenten zie je dat een aantal zaken voortvarend werden opgepakt.

Het geld waarmee je zelf de zorg die je nodig hebt kunt regelen komt uit het persoonsgebonden budget (PGB). De uitbetalingen daarvan worden gedaan door de Sociale Verzekeringsbank. Dat liep dit jaar helemaal fout. Zorgverleners werden niet of niet op tijd uitbetaald door de SVB. Er kwam zelfs een heus PGB-twitteralarm. Na een jaar lijken de meeste problemen opgelost en wordt 95% van de betalingen binnen tien werkdagen, de afgesproken termijn, betaald. Per Saldo is de belangenvereniging van mensen met een persoonsgebonden budget . De vereniging heeft er bij de staatssecretaris op aangedrongen op het systeem te versimpelen. De staatsecretaris erkent de problemen bij de SVB, maar, zegt hij, "het belangrijkst is dat de betalingen goed blijven lopen dus het is een ingewikkelde klus. We werken er hard aan. Aan die verbetering en versimpeling van het systeem wordt nog hard gewerkt en zal ook in het jaar 2016 hard gewerkt worden."

Lees hier de reactie van de SVB op de problemen met de uitbetaling van de PGB.

Gemeenten mogen zelf bepalen hoe hoog de eigen bijdrage is. Voor je portemonnee kan het dus uitmaken in welke gemeente je woont. Klazien zegt dat ziek zijn duur is geworden en ook Pauline is veel extra geld kwijt doordat een aantal kosten niet meer vergoed worden. Het gaat dan om een stapeling van kosten waardoor ze op jaarbasis €3000 meer kwijt is. Voor jong volwassenen met een beperking die nog een heel leven te gaan hebben is dezelfde wet van toepassing als voor ouderen en daardoor komen heel veel mensen met een beperking in de problemen. Pauline wil dat de staatssecretaris een diepgaand onderzoek instelt naar deze stapeling van kosten. Martin van Rijn snapt de zorgen van deze mensen, maar zegt dat de hervorming van de zorg juist als een van de doelen heeft om de zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden. "Dat mensen vinden dat zorg duur is, onderbouwt het idee dat als we niets doen, deze onbetaalbaar wordt." Hij erkent dat de situatie met mensen zoals Pauline die in de Wet langdurige zorg (Wlz) zitten ingewikkeld is. Met deze groep mensen willen ze zorgvuldig omgaan en daarom zijn de indicatiegesprekken ook uitgesteld naar 2016 en zal de invoering nog een jaar uitgesteld worden.

De Nationale Ombudsman is een onderzoek gestart naar de eigen bijdrage die inwoners moeten betalen als ze een beroep doen op de WMo. Burgers klagen dat zij niet of nauwelijks zijn geïnformeerd over de hoogte van de eigen bijdrage. Het CAK int deze eigen bijdrage onder meer op basis van de door de gemeente aangeleverde gegevens en de inkomensgegevens van de Belastingdienst. De hoogte van de eigen bijdrage is afhankelijk van de persoonlijke situatie van de aanvrager, maar ook van het beleid van de gemeente. De ombudsman verwacht zijn onderzoek in het voorjaar van 2016 af te ronden. In Kassa zullen wij daar uiteraard uitgebreid aandacht aan besteden.

De staatssecretaris stuurde op 1 december 2015 een brief aan de colleges B&W met daarin duidelijke aanbevelingen met een stevige toon dat de gemeenten zich aan de Wmo-opdracht moeten houden.  

Voor meer informatie kun je terecht bij de verschillende patiëntenorganisaties.