Hoe herken je economisch machtsmisbruik van bedrijven?

Grote bedrijven kunnen een economische machtspositie op de markt hebben. Dat is niet verboden, maar misbruik maken van die machtspositie wel. Als consument kun je daarmee te maken hebben zonder dat je het eigenlijk weet. We leggen uit wat een economische machtspositie is en hoe je als consument machtsmisbruik kunt herkennen.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) bepaalt of een bedrijf een economische machtspositie heeft. De autoriteit kijkt hoeveel bedrijven er op dezelfde markt actief zijn, of bedrijven hun activiteiten kunnen uitbreiden, of nieuwkomers op de markt actief kunnen worden en of afnemers of leveranciers van het bedrijf een vuist kunnen maken tegen het bedrijf. Als dit allemaal niet het geval is, is er sprake van een economische machtspositie en worden er verplichtingen opgelegd om concurrentie te stimuleren. Voorbeelden van bedrijven met een economische machtspositie zijn NS, Schiphol, PostNL, KPN en netbeheerders.

Bedrijven kunnen op vijf verschillende manieren misbruik maken van hun machtspositie. Als er bij de ACM een melding is binnengekomen over een bedrijf, kijkt de autoriteit of het bedrijf al een economische machtspositie heeft. Als dat niet het geval is, dan kan er geen sprake zijn van misbruik. Heeft het bedrijf wel een economische machtspositie? Dan start de autoriteit zo nodig een onderzoek. Als blijkt dat het bedrijf zijn machtspositie misbruikt, dan kunnen er boetes of verplichtingen opgelegd worden.

Eén van de bekendste manieren van economische machtsmisbruik is koppelverkoop. oppelverkoop is de verkoop van een dienst of product dat gekoppeld is aan een ander product, waarbij de consument beide producten moet kopen. Koppelverkoop is niet helemaal verboden, maar wel voor ondernemingen met een economische machtspositie. In dit artikel geven we een aantal voorbeelden van koppelverkoop.

Bedrijven die producten aanbieden onder de kostprijs, lijden op korte termijn verlies. Maar het drukt andere aanbieders wel uit de markt en versterkt daarmee op langere termijn de economische machtspositie. Er zijn immers minder concurrenten, wat nadelig is voor consumenten en afnemers.

Bedrijven mogen producten en informatie weigeren aan bepaalde afnemers. Ze kiezen namelijk zelf met wie ze contracten afsluiten. Maar als weigering schade brengt aan de concurrentie, kan er sprake zijn van economisch machtsmisbruik. Een voorbeeld: veel computers hebben Microsoft Windows. Concurrenten van Microsoft hebben informatie van Windows nodig om netwerksoftware te kunnen maken. Die informatie werd niet gegeven, waardoor veel computers met netwerksoftware van concurrenten minder goed werkten dan met Microsoft-netwerksoftware.

Door leveringsweigering kunnen consumenten niet de producten krijgen die ze wel belangrijk vinden. Als consument is het overigens wel lastig om leveringsweigering tussen bedrijven en afnemers waar te nemen.

Bedrijven kunnen de grootste aanbieder zijn van een product, waardoor consumenten moeilijker naar een concurrent kunnen. Als het dominante bedrijf de prijzen aanzienlijk verhoogt, puur om meer winst te maken met dezelfde afzet, dan kan het gaan om misbruik. Het is goed om te weten dat prijzen verhogen op de vrije markt niet verboden is. Daarom kijkt de ACM naar drie punten: de klanten ondervinden nadeel van de prijsverhoging, de prijzen blijven te hoog en concurrenten kunnen niet of moeilijk op de markt komen.

Prijzen kunnen te hoog zijn als ze niet in verhouding zijn tot de economische waarde van het product, De productiekosten en de prijzen voor vergelijkbare producten hebben invloed op de economische waarde.

Als een bedrijf afnemers dwingt om alleen zijn producten te kopen, kan het bedrijf de producten van concurrenten tegengehouden. Zo kan het bedrijf extra korting geven voor exclusieve afname of zelfs dreigen om niet meer te leveren. Een voorbeeld: ijsbedrijf X heeft een marktaandeel heeft van 80 procent. Als het ijsbedrijf gratis diepvrieskisten geeft aan verkopers, met de voorwaarde dat alleen het ijs van ijsbedrijf X erin mag, wordt er misbruik gemaakt van de machtspositie. Volgens de Europese Commissie komt dit namelijk op hetzelfde neer als een afspraak met de verkopers dat zij alleen ijs van ijsbedrijf X mochten verkopen.

Als jij vermoedt dat een bedrijf misbruik maakt van zijn economische machtspositie, kun je dit hier melden bij de Autoriteit Consument & Markt. De autoriteit kan dan onderzoeken of het bedrijf een economische machtspositie heeft en of daar inderdaad misbruik van wordt gemaakt.

Bron: ACM