Hoe hebben hormonen invloed op je gewicht?

In 2019 had de helft van de Nederlanders ouder dan 18 jaar matig of ernstig overgewicht. Het aantal Nederlanders met overgewicht is in de afgelopen 28 jaar sterk gestegen. Overgewicht leidt tot allerlei problemen. Denk aan diabetes, hart- en vaatziekten, bepaalde vormen van kanker en depressie. Maar kan men er zelf altijd wat aan doen?

De hypofyse is een belangrijk onderdeel in je hersenen, dat stimulerende stofjes stuurt naar allerlei organen die hormonen maken, zoals de eierstokken en de schildklier. Er gaan ook stofjes naar de bijnieren, waar het hormoon cortisol wordt gemaakt. Cortisol regelt veel in ons lichaam en bij stress gaat cortisol omhoog. We hebben in dit artikel uitgelegd wat cortisol en stress te maken hebben met gewichtstoename.

De hypofyse maakt een groeihormoon aan. Als het groeihormoon afneemt, dan neemt ook de hoeveelheid spiermassa af en neemt het vet toe. Dit is een natuurlijk proces bij ouder worden. Vanuit de hypofyse wordt ook de schildklier aangestuurd. “We weten dat als de schildklierhormonen lager worden, neemt ook de hoeveelheid vetmassa toe. Dat heeft met name te maken met dat onze verbranding omlaaggaat”, zegt hoogleraar en arts-endocrinoloog Liesbeth van Rossum van het ErasmusMC.

Geslachtsorganen worden ook aangestuurd door de hypofyse. Bij mannen wordt testosteron aangemaakt en bij vrouwen oestrogenen. Als testosteron en oestrogenen heel laag zijn, stimuleert dat de aanmaak van vet. Als de aansturing vanuit de hypofyse niet goed is, dan is het belangrijk om het testosteron aan te vullen omdat het de spiermassa bevordert en de vetmassa afneemt. “Het is belangrijk om al deze soorten hormonen aan te vullen. Deze hormonen met een tekort, kunnen leiden tot overgewicht”, aldus Van Rossum.

Het is bij velen populair om snel af te vallen: crashdiëten. Je neemt dan heel weinig calorieën in. Volgens professor Van Rossum moet je dat juist niet doen. “In het begin zal je afvallen. Maar na een paar weken gaat het lichaam compenseren. Je gaat extra hongerhormonen aanmaken en juist minder verzadigingshormonen.” Op het moment dat het voedsel in de dunne darm terechtkomt, worden er hormonale signalen aangemaakt. Die sturen signalen naar de hersenen en dan stop je met eten. “Het is een enorm hormonaal gestuurd proces. Je krijgt na verloop van tijd meer trek en dit is niet alleen na een paar weken. Uit een studie blijkt dat de honger- en verzadigingshormonen na een jaar nog steeds verstoord zijn.” Dit wordt ook wel het jojo-effect genoemd. In dit artikel leggen we meer uit over (crash)diëten.

Mensen kunnen met hun gedachten hongerhormonen aanmaken, zegt Van Rossum. Op het moment dat je denkt aan bijvoorbeeld de geur en smaak van chocolade, maak je al een hongerhormoon aan. “We moeten niet tegen iemand zeggen ‘ga maar salade eten’, want we weten wel dat dat gezonder is. We moeten de gedachten gaan vervangen. Cognitieve gedragstherapie is één van de meest effectieve manieren om op lange termijn gewicht te verliezen”, aldus Van Rossum. Met deze vorm van therapie leer je om anders tegen problematische situaties aan te kijken en er vervolgens anders mee om te kunnen gaan.

Tekorten kun je aanvullen door gezond eten uit de Schijf van Vijf. Je kunt het beste enkele porties onbewerkte groente en fruit eten, een handje ongezouten noten per dag, volkoren graanproducten gebruiken en één keer per week vette vis eten.

Beweging kan ook helpen om de tekorten aan hormonen aan te vullen. Alleen kan iemand met overgewicht vaak niet makkelijk hardlopen. Het wordt dan aangeraden om dagelijks ongeveer dertig minuten matig intensief te bewegen, met bijvoorbeeld een stevige wandeling of een rondje fietsen. “Uit een studie blijkt dat je helemaal niet zo intensief hoeft te hardlopen. Als je flink doorwandelt, dan is dat minstens zo gezond”, zegt Van Rossum.

Verder is lang stil zitten niet goed. Als je een kantoorbaan hebt, zit je al snel uren achter het bureau. Wat recent ontdekt is, is dat bewegen met een pen of het tikken met een voet heel goed kan zijn. Volgens Van Rossum kan je de verbranding zelfs zo opschroeven, dat het volledige risico van de hele dag zitten helemaal wordt opgeheven.

In Kassa’s Leefstijlprogramma volgen we sinds 1 januari enthousiaste Kassa-kijkers die gezamenlijk werken aan een gezonde(re) leefstijl. Op onze site plaatsen we in het dossier Kassa’s Leefstijlprogramma artikelen, video’s met voeding- en beweegtips en vlogs van onze deelnemers.

Daarnaast is er de besloten Facebook-groep ‘Kassa: op weg naar een gezondere leefstijl!’. Hier plaatsen we dezelfde content, maar kun je ook ervaringen, tips, filmpjes en recepten delen met de andere Facebook-leden.