Hoe begrijpelijk zijn online kieswijzers?

Over ruim twee weken gaan we naar de stembus. Maar het aantal mensen dat nog niet weet op welke partij ze gaan stemmen – de zwevende kiezer - is groter dan ooit. Gelukkig hebben we allerlei stemhulpen op internet om ons een handje te helpen. Maar hoeveel waarde moeten we daaraan hechten en is het verstandig om blind te varen op die uitslag?

StemWijzer
De meeste mensen maken gebruik van de StemWijzer ; in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 werd deze online tool bijna 5 miljoen keer geraadpleegd. De StemWijzer wordt gemaakt door ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat .

Na het reageren op dertig stellingen toont de StemWijzer met welke drie partijen je de meeste overeenkomsten hebt. Daarna is er de mogelijkheid om jouw standpunten te vergelijken met die van drie partijen naar keuze.

Kieskompas
Ook het Kieskompas van politicoloog André Krouwel wordt vaak ingevuld; in 2012 gebeurde dit ongeveer 1,5 miljoen keer. Ook bij het Kieskompas krijg je dertig stellingen, waarna je te zien krijgt waar je je bevindt in het politiek landschap. Hierbij wordt gebruik gemaakt van twee assen: eentje voor links-rechts en eentje voor progressief-conservatief.

Overige kieswijzers
Naast StemWijzer en Kieskompas zijn er nog ruim twintig stemhulpen te vinden op internet. Het betreft algemene kieswijzers als MijnStem , NPO Partijwijzer , Routestemmer en Welke partij past bij mij? . Maar ook thematische kieswijzers als Groen Kieskompas , de Politieke sekswijzer en de Privacy Stemwijzer  worden door duizenden geraadpleegd. Voor de jeugd is er de Jongeren Kieswijzer .

Voor wie door de kieswijzers het bos niet meer kan zien, biedt politicoloog Martin Rosema met zijn KieswijzerKiezer uitkomst.

Miljoenen Nederlanders
De kieswijzers schieten dus als paddenstoelen uit de grond, maar waarom vullen we deze zo massaal in? Politicoloog Jasper van de Pol van de Universiteit van Amsterdam vertelt dat veel mensen kieswijzers gebruiken om te checken of hun voorkeurspartij ook daadwerkelijk uit de stemhulp komt. De enquête die Kassa heeft gehouden bevestigt dit, maar 34% gebruikt ze (ook) om meer kennis te verwerven over de standpunten van de partijen. Bijna 20% vult kieswijzers in omdat ze willen weten waar ze op moeten stemmen. 

Onduidelijk
Het is voor de bouwers van stemhulpen een grote uitdaging om stellingen te bedenken die begrijpelijk en niet te lang, maar wel de lading dekken. Van onze geënquêteerden vindt 38% de stellingen van StemWijzer soms moeilijk te begrijpen, bij Kieskompas is dat zelfs 41%.

Ook Bregje Holleman van de Universiteit Utrecht constateert dat sommige stellingen opmerkelijk zijn, zoals de volgende stelling van StemWijzer: ‘De regeling voor aftrek van hypotheekrente moet niet verder worden aangetast.’ “Het heeft de schijn van een driedubbele ontkenning. Ook opvallend vind ik dat de vraag onnodig sturend gemaakt is door de keuze voor het woord ‘aangetast’, waar net zo goed ‘verlaagd’ had kunnen staan, veel neutraler. Tot slot vind ik de ‘regeling voor aftrek van hypotheekrente’ nogal omslachtig: hier had ook ‘de hypotheekrenteaftrek’ kunnen staan.

Eddy Habben Jansen, directeur van ProDemos, laat weten hoe zijn StemWijzer tot de uiteindelijke 30 stellingen komt. “We beginnen in oktober of november met het lezen van de partijprogramma’s. Dat gebeurt door het redactieteam, dat bestaat uit historici, politicologen en sociologen. Ook wordt er meegekeken door wetenschappers en journalisten van buiten de organisatie, die meelezen en commentaar geven. Zo ontstaan ongeveer 100 stellingen die rond de kerst worden voorgelegd aan de partijen. Ook de kritiek van de partijen op de (formulering van de) stellingen nemen we serieus.”

Advies
Gedragswetenschapper Van de Pol adviseert om uitslagen van kieswijzers te zien als een suggestie, maar “maak vooral zelf een keuze!”. Habben Jansen beaamt dit: “Wij moedigen mensen wel echt aan om meer dan alleen de StemWijzer te doen. Het is goed om verder te kijken. Zeker als je verrast bent door de uitslag. Kijk naar verkiezingsdebatten en bezoek de websites van partijen.”

Onze geënquêteerden lijken dat advies op te volgen. Slechts 7% laat zijn stem afhangen van de uitslag van kieswijzers, terwijl 67% aangeeft weinig waarde te hechten aan de uitslag en het puur ter controle te zien.