Het ontstaan van de vakantieparken - een kleine geschiedenis

Het fenomeen vakantiepark is dit jaar precies een eeuw oud. Want dit jaar precies een eeuw geleden werd Recreatieoord Hoek van Holland gesticht door de gemeente Rotterdam. Het was het eerste vakantiepark en een direct gevolg van de arbeidswet van 1919 die bepaalde dat men maximaal 48 uur per week mocht werken, hooguit acht uur per dag. En zo hadden de arbeiders ineens een vrije dag in de week, de zondag. 

Onder invloed van socialistische idealen van licht, lucht en groen trokken steeds meer mensen de natuur in om daar te ontspannen. En stichtte de gemeente Rotterdam dit Recreatieoord in Hoek van Holland om een verblijf in de natuur te faciliteren.

Dit initiatief kreeg onmiddellijk navolging en overal in Nederland werden betaalbare kampeerterreinen en recreatieparken gesticht die steeds meer een semipermanent karakter kregen en waar hele volksstammen de zomer doorbrachten om van daaruit naar hun werk te gaan.  

Ze werden gesticht door gemeenten, vakbonden, kerkelijke organisaties en na de Tweede wereldoorlog ook grote ondernemingen zoals de PTT die op Ameland een vakantiepark stichtte. Het was niet louter idealisme, want de ondernemers begrepen inmiddels ook dat een goed uitgeruste arbeider productiever was dan een doodvermoeide.  

Vanaf de jaren zestig, toen Nederland steeds welvarender werd, ontdekten ondernemers het vakantiepark als commerciële mogelijkheid. De meeste van hen waren mensen die ergens een stukje ongebruikt land hadden en dat gingen verhuren aan kampeerders die er een tent, caravan of chalet opzetten. Dat zijn de parken zoals Nieuw Loosdrecht van de familie Verloop, Duinrand van de familie Blom, of Caravanpark De Visotter van de familie Van den Akker.

De eerste grote keten werd door Piet Derksen opgericht. Deze Derksen zag de enorme financiële potentie van vakantieparken en opende in 1968 De Lommerbergen in het Limburgse Reuver waar hij een compleet bos had gekocht. Daar verrees het eerste moderne vakantiepark met huisjes en allerlei voorzieningen zoals een zwembad, een speelplek voor de kinders, en uiteraard een bar waar je ook wat kon eten. Er was zelfs een winkel, dus je hoefde het park nooit meer af. Dit concept werd  een hit en daarop opende Derksen het ene na het andere vakantiepark en noemde zijn keten eerst Sporthuis Centrum en later CenterParcs. De man werd stinkend rijk en zijn voorbeeld kreeg massale navolging.

Inmiddels staat Nederland stampvol met vakantieparken – ergens rond de 3.800 waarvan de meerderheid in handen is van commerciële ketens die in meerderheid in handen van grote buitenlandse ondernemingen zijn.  

Het gaat niet goed met de traditionele vakantieparken voor mensen met een kleine beurs. Vanwege het gebrek aan beschikbare grond, zie je dat dit soort vakantieparken steeds vaker opgekocht worden door de ondernemingen die er een luxe vakantieresort van willen maken. Die meestal zeer dure huisjes worden verkocht aan kapitaalkrachtige eigenaren die er geld mee verdienen door die huisjes zo vaak mogelijk te verhuren, bijvoorbeeld via een organisatie als Roompot. Omdat niet het langdurig verblijf voorop staat, maar het verhuren van het luxe vakantiehuisje, verandert het karakter van zo’n luxe park en is het een komen en gaan van vakantiegangers die één ding met elkaar gemeen hebben: ze kunnen het betalen.

Voor de mensen met weinig geld blijven er zo steeds minder plekken over waar zij vaak langdurig kunnen verblijven en waar iedereen elkaar lijkt te kennen. Van de 130.000 jaarplaatsen in 2006 waren er in 2022 nog maar 119.110 over. Tekst loopt door na afbeelding.

En de verwachting is dat er over 5 jaar nog maar 114.000 jaarplaatsen over zijn. En als het met dit tempo doorgaat, dan is over enkele decennia een vakantieverblijf in eigen land alleen nog voorbehouden aan de elite. Dan zijn we weer terug in de 19e eeuw waar arme mensen weinig anders rest dan een vakantie in Balkonia. Lekker tussen de geraniums naar de andere buren gluren.

Dit artikel maakt deel uit van het Kassa Dossier Vakantieparken.

De gewone recreant raakt op steeds meer vakantieparken in de knel. Investeerders komen langs om de boel over te nemen. Kassa besteedt er diverse uitzendingen aan. Alle info erover vind je in dit dossier.