Groot tekort aan geschikte woningen voor ouderen

Stel: je wit je als oudere voorbereiden op de toekomst en verhuizen naar een woning waarin je goed oud kunt worden. Dat gaat moeizaam met de huidige woningnood. Als er wél een woning beschikbaar is, valt de huurprijs meestal behoorlijk hoog uit. Voor ouderen – die vaak in de toekomst ook nog zorg zullen moeten betalen – is dat financieel moeilijk rond te krijgen. Dit maakt ook de 73-jarige Olga Wendelgelst, die in Bovenkarspel woont, mee. De alleenstaande wil verhuizen naar Amsterdam, waar ze geboren en getogen is, maar kan geen woning vinden. We bespreken haar verhaal in de uitzending van Kassa met Tweede Kamerlid Vera Bergkamp van D66. 

Mevrouw Wendelgelst is niet de enige die wil verhuizen. Zo sprak Kassa ouderen uit andere regio’s die graag kleiner willen wonen, waaronder de 70-jarige alleenstaande mevrouw Antink uit Drachten. Toen ze vorig jaar haar been brak, besefte ze dat de nood voor een andere woning aanwezig is. De eigenaar van de huurwoning wil het graag verkopen en investeert niet in de nodige aanpassingen. Mevrouw Antink wil – uit angst voor isolement - niet al te ver verhuizen.  Ze is al wel enige tijd op zoek naar een woning. Zo is ze al acht jaar lid van een woongroep, waar onlangs iets vrijkwam. Vanwege de bijkomende hoge kosten is ze niet op het aanbod ingegaan. Lenen is namelijk een probleem. “Ik zit klem door alle kosten.” Hierdoor zit ze in een woning die niet levensloopbestendig is. 

De alleenstaande mevrouw Maher uit Delft wil ook verhuizen en is de wanhoop nabij. De 73-jarige huurt al ruim twintig jaar een eengezinswoning met een grote achtertuin, voortuin en zolder. Vanwege haar reuma en astma wil ze naar een gelijkvloerse woning. De woningen die ze voorbij ziet komen, zijn veel duurder dan haar huidige woning en vallen buiten haar budget. Ook bij sociale huur valt ze buiten de boot. Ze maakt zich grote zorgen om haar financiële situatie. “Mijn huidige woning kan ik straks ook niet meer betalen. Als er niets verandert, komt er een moment dat ik op straat sta”, zegt een emotionele mevrouw Maher. Ze voelt zich in de steek gelaten door de gemeente. “Er is geen enkel perspectief, geen enkel vooruitzicht. Het is vooral héél veel regelwerk en dat kost veel, maar je schiet niets op.”

Volgens de ANBO is er in Nederland nu al een tekort van tientallen duizenden seniorenwoningen en zo’n 15.000 verpleeghuisplekken. Doordat gemeenten niet goed voorbereid zijn op de groeiende groep senioren, komen steeds meer ouderen in de knel. Zo woont 90 tot 95% van de ouderen zelfstandig thuis, deels in woningen die niet levensloop bestendig zijn en ver liggen van belangrijke voorzieningen. Veel van de woningen waar ouderen nu in wonen, zullen aangepast moeten worden zodat ze er goed oud kunnen worden. Hiervoor beraamd de ANBO de kosten op 7,5 miljard euro. Daarnaast stelt de ouderenbond dat er 6 miljard euro nodig is om woningen aan te passen voor ouderen die willen verhuizen naar plekken waar meer voorzieningen zijn. 

Dit probleem zal de komende twintig jaar groter worden, gezien het aantal senioren de komende jaren nog flink gaat toenemen. Volgens hun onderzoek zijn er nu 920.000 alleenstaande ouderen en zullen dat er in 2040 1,7 miljoen zijn.

Wegens het groeiend aantal ouderen stellen de ANBO en ActiZ, die samen de woonopgave voor gemeenten in kaart hebben gebracht, dat het tijd is voor het bouwen van nieuwe woonzorgconcepten. Bernadet Naber, woordvoerder van de ANBO, stelt: “Veel ouderen willen zelf ook graag zelfstandig blijven wonen, maar niet altijd in het huis waar ze hun hele leven met hun gezin hebben gewoond. Dat wordt vaak op een gegeven moment te groot en is ongeschikt (bijvoorbeeld door een steile trap, grote tuin en drempels). Daarom pleiten wij voor meer geschikte woningen voor ouderen, waar ze wél zelfstandig kunnen wonen en niet direct afhankelijk zijn van zorg.”  

Volgens Marcel Trip, woordvoerder van de Woonbond, is het tekort aan seniorenwoningen zeker geen puur Randstedelijk probleem is, maar dat het juist in krimpgebieden een groot probleem vormt. Het kabinet moet en kán volgens hem ook echt iets doen aan de woningnood, namelijk corporaties financieel ondersteunen zodat de nodige woningen worden gebouwd.

Het kabinet stelde in 2018 de commissie ‘Toekomst zorg thuiswonende ouderen’ in om te kijken wat er nodig is om de zorg voor thuiswonende ouderen ook in de toekomst op peil te houden. In het adviesrapport van de commissie, dat op 15 januari 2020 naar buiten kwam, staan geen concrete oplossingen en wordt vooral gefocust op zorg en niet op de woningopgave die de vergrijzing met zich meebrengt. Er wordt de oproep gedaan aan verscheidene partijen – waaronder gemeenten, woningcorporaties en zorginstellingen – om samen om tafel te gaan. Onderlinge concurrentie moet hierbij opzij worden gezet. Verder is de Taskforce Wonen en Zorg in 2019 in het leven geroepen, die de huisvesting en hulp voor ouderen beter op elkaar moet afstemmen. De vraag is in hoeverre door dergelijke initiatieven concrete oplossingen, zoals het bouwen van nieuwe woonvormen, verder vooruit worden geschoven. En dat terwijl ruim twee op de vijf gemeenten in 2016 al een tekort aan seniorenwoningen signaleren en de ANBO al vanaf 2005 aandacht vraag voor het woningvraagstuk dat de vergrijzing met zich meebrengt.

Tweede Kamerlid Vera Bergkamp, van D66, geeft aan dat de urgentie voor nieuwe woonvormen voor ouderen hoog is en dat het echt tijd is voor actie. Tegenwoordig wordt de mens gemiddeld nou eenmaal ouder. Met deze demografische ontwikkeling in de samenleving moet dan ook rekening gehouden worden. In Kassa gaat Bergkamp in op wie verantwoordelijk is voor het tekort aan geschikte woningen voor ouderen – namelijk de gemeenten – en welke maatregelen er genomen moeten worden. Daarnaast leggen we Bergkamp de vraag voor: zou er niet meer focus moeten liggen op wonen in plaats van vooral op zorg?