File op het stroomnet: wat gaan we daarvan merken?

Het Nederlandse stroomnet dreigt overvol te raken. De problemen nemen steeds ernstigere vormen aan. Zo’n 6.600 bedrijven staan al in de wachtrij om aansluiting te kunnen krijgen op het stroomnet. Nu komen ook plannen voor nieuwbouwwoningen in gevaar. De gemeente Almere luidt daarom deze week de noodklok. "Na stikstof wordt dit het nieuwe, grote issue", stelt energiedeskundige Remco de Boer bij Kassa. "We krijgen er allemaal mee te maken."’

Door de overstap van gas naar alternatieve bronnen, stijgt de vraag naar elektriciteit in Nederland sterk. Te sterk, zo blijkt nu. Er is sprake van netcongestie, makkelijker gezegd; filevorming op het stroomnet. Remco de Boer is onderzoeker, adviseur en publicist op het gebied van de energietransitie. In zijn podcast ‘Studio Energie’ gaat hij in gesprek met de hoofdrolspelers. In onze studio vertelt hij wat er nu speelt (bekijk het videofragment bij dit artikel).

De energiedeskundige legt uit: ‘‘In het Energieakkoord van 2013 is afgesproken dat we toewerken naar meer duurzame energie. De afgelopen jaren is er een sprint ingezet. We installeren zonnepanelen, schaffen elektrische auto’s aan. Onze huizen zijn heuse energiefabriekjes geworden. We zijn stroom dus anders gaan gebruiken, maar daarbij is onvoldoende gelet op een essentieel onderdeel: kan het stroomnet dat wel aan?’’

Volgens hem zagen overheid en netbeheerders dit aankomen. ‘‘Ze hebben het te veel op z’n beloop gelaten.’’ Kassa vroeg een reactie aan TeneT. Zij zijn beheerder van het landelijke hoogspanningsnet. Woordvoerder Peter Hofland: ‘‘Je kunt ons zien als de snelweg. Netbeheerder Liander gaat over de provinciale wegen. Daar was eerder al file, nu ontstaat het ook op de snelweg.’’

Met name in de provincies Gelderland, Utrecht en Flevoland is het stroomnet vol. ‘‘We hebben hier een wachtlijst voor grootgebruikers en zijn continu met grote bedrijven in gesprek over of zij de ‘spitsuren’ willen mijden.’’

‘‘We kunnen inderdaad niet garanderen dat nieuwbouwplannen vanaf 2026 op het netwerk aangesloten worden’’, vervolgt Hofland. ‘‘Maar in Almere doen zich nu eerder problemen voor, daar lijkt de vraag naar stroom sneller te gaan. Aanstaande maandag gaan wij en Liander erover in gesprek met de gemeente, om ervoor te zorgen dat de woningbouw niet stopt.’’

De gemeente Almere schrok van de mededeling. ‘‘We hebben recentelijk te horen gekregen dat er per direct, bij een onderstation in Almere, geen stroomcapaciteit meer is’’, reageert woordvoerder Elaine Bezemer. ‘‘Alle nieuwe aanvragen voor woningbouw en bedrijven komen te vervallen. We krijgen veel telefoontjes van bezorgde burgers, maar mensen die al een huis lieten of laten bouwen, daar is niets aan de hand. Het gaat om nieuwe aanvragen.’’

Ze maakt zich grote zorgen. ‘‘Wij zijn een groeistad. We moeten veel woningen bouwen, maar dat kan niet zonder stroom. We hebben al die tijd onze plannen gedeeld met de netbeheerders. Nu blijft Almere stilstaan!’’

Hoe kon deze situatie volgens TeneT ontstaan? ‘‘Ja, we wisten dat het stond te gebeuren, maar de energietransitie is veel sneller gegaan dan gedacht. Alle partijen hebben te weinig vooruitgekeken. Bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne ontstond er nog een sprint, de gasprijs ging omhoog, Nederlanders stapten massaal over op alternatieven. Wij kunnen niet tegen die vraag opbouwen. ‘De grote verbouwing van Nederland’ staat ons te wachten.’’

Op 18 oktober van dit jaar hebben de netbedrijven samen met demissionair minister Rob Jetten een pakket aan maatregelen opgesteld. ‘‘Wij vragen ondernemers en later consumenten hun gedrag aan te passen en de spits dus te mijden. Daarnaast willen we bouwprocessen versnellen, om zo de capaciteit van het stroomnet uit te breiden. Waar we echter tegenaanlopen, is een tekort aan materialen en technici.’’

Wat dit concreet voor inwoners betekent, licht Remco de Boer toe. ‘‘De komende jaren gaan we steeds meer beperkingen zien bij de bouw van woningen, maar ook bij het aantrekken van nieuwe bedrijven. Dat heeft impact op de economie en dus op onze portemonnee.’’ 

Wat er volgens hem moet gebeuren om de file op het stroomnet aan te pakken:

- Politici moeten het probleem benoemen

- Het stroomnet flink uitbreiden

- Flexibeler omgaan met stroom

‘‘Het op de schop gooien gaat vele miljarden kosten en dat gaan we met z’n allen betalen. Er wordt een verdubbeling van de energiekosten verwacht. We zijn gewend dat wanneer je stroom nodig hebt, je het kan gebruiken. Dat gaat veranderen. Op sommige momenten is er veel stroom, op andere momenten minder.’’