Detoxen, is dat nou gezond? En wat zijn de risico’s?

Het ontgiften van je lichaam, klinkt als iets goeds toch? Dit wordt ook wel ‘detoxen’ genoemd. Bij detoxen wordt je lichaam, gereinigd van afvalstoffen. Dit wordt gedaan door middel van bijvoorbeeld een sapkuur, een darmspoeling of met supplementen. Maar is dit wel gezond en zijn er risico’s? We vragen het aan hoogleraar voeding en darmgezondheid Ben Witteman, die werkzaam is als maag-darm-leverarts in ziekenhuis Gelderse Vallei.

Het is helemaal trending, ‘detoxen’. Door middel van een detox hopen mensen hun lichaam te ontdoen van gif- en afvalstoffen. Vooral voedingsgoeroes en behandelaren uit de alternatieve hoek claimen dat dit de manier is om van bepaalde gezondheidsklachten af te komen. Maar heeft je lichaam dit eigenlijk wel nodig?

Detoxen is tegenwoordig erg populair, maar het is niet iets van de laatste tijd. Sterker nog, volgens hoogleraar Witteman bestaat detoxen al heel lang. Dit gaat volgens hem zelfs terug tot de tijd van de Grieken en Romeinen. “Mensen hebben al heel lang het idee dat er ‘rommel’ in hun lichaam zit dat ze kwijt moeten. Een manier waarop dit gebeurt, is met een detox. In de tijd van de Grieken en Romeinen werd er ook al gebruik gemaakt van darmspoelingen en het drinken van heel veel water voor een langere periode om op deze manier het lichaam te reinigen.”

Het ondergaan van een darmspoeling of een week lang leven op enkel sapjes, zal de meeste niet meteen aanspreken. Toch zijn er enorm veel mensen die zich eraan wagen. Maar wat is de motivatie achter een detox?

“Detoxen komt voort uit het idee dat mensen zichzelf willen reinigen. Als je niet lekker in je vel zit of bijvoorbeeld lang ongezond hebt gegeten, kun je je slecht voelen in of over je lichaam”, legt Witteman uit. “Het idee dat je met een detox je lichaam zou kunnen ontdoen van gif- en afvalstoffen, klinkt dan ineens een stuk aantrekkelijker.”

Aan een detox of darmspoeling zitten geen voordelen! Echter, als je een darmspoeling doet en je darmen zijn leeg dan is het logisch dat je geen opgeblazen gevoel ervaart, maar soms een tijdelijk gevoel van opluchting. Door deze tijdelijke opluchting krijgen mensen toch een goed gevoel na een detox, aldus Witteman. Bovendien geeft deze Spartaanse wijze van “zelfbehandeling” bij veel mensen een positief psychologisch effect.

Naar het fenomeen detoxen is volgens Witteman aardig wat onderzoek gedaan. Mensen denken soms dat het ontgiften helpt, terwijl dit helemaal niet zo is. “Ongeveer 40 procent ervaart een placebo-effect, ondanks dat het middel niks voor de persoon heeft gedaan. Dit effect zorgt ervoor dat een groot deel van de detox gebruikers een positief gevoel overhoudt aan hun behandeling. Het schijn-idee dat detoxen daadwerkelijk zou werken voor je lichaam is daarom een belangrijke reden waarom mensen dit vaker doen.”

Hoe zit het dan met een sapkuur? Haalt je lichaam daar wel voordeel uit? Ook hierover is de hoogleraar sceptisch. “Een sapkuur zal je geen boost aan energie of een gezonder lichaam geven.”

Witteman raadt juist aan om vast en gevarieerd voedsel te eten. “Een gevarieerd eetpatroon doet veel meer voor je darmen dan een sapkuur. Een sapkuur is vloeibaar en mist vaak veel voedingstoffen die essentieel zijn voor een goede stoelgang. En doordat je enkel drinkt en geen eten kauwt, is er ook nog eens een deel van je lichaam dat helemaal niet wordt getraind, zoals je kaken, speekselklieren en maag.”

Er zijn ook gezondheidsrisico’s verbonden aan detoxen. Een darmspoeling is zinloos en vaak helemaal niet goed voor je darmen. “In je darmen huizen biljoenen bacteriën, die samen met virussen, gisten en schimmels je microbioom vormen. Al deze micro-organismen hebben grote impact op jouw leven en hoe jij je voelt. Ze doen heel goed werk!" Je darm werkt samen met dit microbioom en je immuunsysteem om te zorgen dat gif-en afvalstoffen niet in je lichaam worden opgenomen. Je darm is dus een fantastisch orgaan dat op deze manier een soort poortwachtersfunctie heeft voor je lichaam. Elke keer dat je je darmen spoelt, spoel je ook je microbioom weg en dat kan een negatief effect hebben op je gezondheid.

Een sapkuur kan ook negatieve gevolgen hebben voor je gezondheid. Witteman legt uit: “Als je een keer een korte sapkuur doet, zal dit niet schadelijk zijn voor je gezondheid. Maar wanneer je dit regelmatig doet, kan dit juist risico’s met zich meebrengen. Enkel sap is geen volwaardig dieet waardoor je een tekort aan bepaalde voedingstoffen kunt krijgen. En door het snelle afvallen verlies je vaak ook spiermassa en kracht.”

Sommige mensen nemen supplementen, ter ontgifting van hun lichaam. Maar ook dat kan slecht zijn voor je gezondheid. “Zolang je geen tekort hebt, zou je geen extra supplementen moeten gebruiken”, verklaart de hoogleraar. “Als je eet volgens de richtlijn “goede voeding” van het voedingscentrum dan kun je eigenlijk geen voedingstekorten krijgen”.

Anders is dit voor mensen met een medische aandoening waarbij de voedselopname door de darm niet meer 100% is (bijvoorbeeld na grote darmoperaties). In dit geval kan in overleg met de arts een voeding- of vitamine supplement worden voorgeschreven. Oudere mensen en mensen die zich voor hun geloofsovertuiging bedekkend kleden, krijgen vaak door een gebrek aan zonlicht te weinig vitamine D binnen, aan hen wordt dan ook wel geadviseerd om dit als supplement te slikken.”

Hoogleraar Ben Witteman komt tot de slotsom dat een detox eigenlijk helemaal niet nodig is. “Afvalproducten of schadelijke stoffen die in het lichaam ontstaan als gevolg van het metabolisme worden feilloos door lever en nieren uitgescheiden. Dus het lichaam zelf heeft een fantastische zelfreinigende functie! Je lichaam is dus in staat om zichzelf schoon te houden. Zolang je een gevarieerd en gezond voedingspatroon hebt en regelmatig beweegt, heeft je lichaam de hulp van een detox niet nodig.”

Witteman geeft als tip: “Begin eerst te kijken naar het eten dat je binnenkrijgt. En lees dan de richtlijn “goede voeding” van Het Voedingscentrum. Kijk dan wat je anders of verkeerd doet en wat je beter zou kunnen doen. Lees ook in de supermarkt de etiketten op de producten. Verder kun je ook kiezen voor de biologische optie in de supermarkt, omdat bij de productie minder giftige stoffen zijn gebruikt.”