De prijs van boeken: wanneer krijg je korting op een boek?

Inflatie, prijsstijgingen en een torenhoge energierekening. Het leven wordt er bepaald niet goedkoper op. Toch kun je er altijd op rekenen dat winkeliers – zowel online als offline – stunten met kortingen en aanbiedingsprijzen. Boeken vormen onder bepaalde voorwaarden echter een uitzondering op deze regel. Hoe kan dat? Waarom krijg je in Nederland niet zomaar korting op een boek? En onder welke voorwaarden mag dat wél? In dit artikel leggen we het uit.

In Nederland kennen we de Wet op de vaste boekenprijs. Deze wet bestaat sinds 2005 en wordt elke vier jaar door de Rijksoverheid geëvalueerd om te bepalen of verlenging zinvol is. Deze wet heeft als doel om “prijsconcurrentie te voorkomen en daarmee een brede beschikbaarheid en een divers aanbod van boeken te bevorderen”, aldus het Commissariaat voor de Media.

Maar waarom zouden uitgevers en boekverkopers niet mogen concurreren op prijs? Het idee achter de wet is dat een verbod op prijsconcurrentie uitgevers in staat stelt om ook boeken uit te geven met een minder winstgevend karakter, en dat komt de kwaliteit en de veelzijdigheid van het aanbod ten goede. Anders wordt het wellicht verleidelijk om alléén maar bestsellers uit te geven en kunnen uitgevers overwegen om kwalitatief hoogwaardig werk niet te publiceren uit financiële overwegingen.

Daarnaast zorgt de wet ervoor dat met name kleinere, zelfstandige boekhandels minder snel uit de markt worden geconcurreerd. Dat betreft zowel concurrentie tussen fysieke boekhandels onderling als concurrentie tussen winkels en online boekverkopers.

Achterliggende gedachte is dat de fysieke boekhandel – die vaak een belangrijke culturele en sociale rol vervult in stadscentra en dorpen – niet kapot wordt geconcurreerd door (online) verkopers met lagere kosten en schaalvoordeel, maar ook dat deze boekhandels zo in staat worden gesteld om een breed, divers en cultureel veelzijdig assortiment te voeren. Deze wet is dan ook een belangrijk 'cultuurpolitiek instrument', aldus het Commissariaat voor de Media.

Dat is in de basis heel simpel. Deze wet geldt voor (nieuwe) papieren boeken in het Nederlands én in het Fries. Ook bladmuziek valt onder deze wet.

Officieel gelden daarnaast de volgende criteria: de boeken moeten zijn voorzien van een titel, ze moeten dus bestaan uit papieren bladzijden én ze moeten bestemd zijn voor de verkoop aan eindafnemers.

Ze mogen daarnaast ook vergezeld gaan van zogenaamde 'ondersteunende informatiedragers': denk dan aan een CD of iets dergelijks. Dit is optioneel, maar geen verplichting.

Het is daarnaast niet relevant of het boek wordt uitgegeven door een echte uitgeverij of dat het boek in eigen beheer wordt uitgegeven. Waar de opbrengsten naartoe gaan, is ook niet van belang. Ook is het geen vereiste dat het boek een ISBN heeft.

De Wet op de vaste boekenprijs geldt niet voor e-boeken. Daarover stelt de wetgever dat prijsregulering juist ongewenst is: een vaste boekenprijs voor e-boeken zou 'de innovatie op de boekenmarkt schaden'. Daarnaast meent de wetgever dat het 'culturele belang voor prijsregulatie' ontbreekt. De wet geldt daarnaast niet voor luisterboeken en schoolboeken.

Tweedehands boeken zijn eveneens uitgezonderd van deze wet. Het staat verkopers van tweedehands boeken geheel vrij om naar eigen inzicht een prijs te bepalen, omdat deze boeken niet onder de wet vallen. Daarom kan het gebeuren dat tweedehands boeken goedkoper – of juist stukken duurder! – zijn dan de prijs waarvoor je het boek in de winkel hebt zien liggen.

Ook boeken in andere talen vallen niet onder de Wet op de vaste boekenprijs. Om die reden kan een Engelstalige roman bij de ene winkel bijvoorbeeld duurder zijn dan elders.

Nieuwe boeken met schade vallen ook niet onder de wet, al geldt wel dat de schade niet opzettelijk mag zijn toegebracht. Anders kan het voor uitgevers verleidelijk zijn om boeken die niet goed verkopen expres een klein beetje te beschadigen, zodat ze vervolgens voor dumpprijzen kunnen worden verkocht en uitgevers minder hoge voorraadkosten, opslagkosten of vernietigingskosten moeten maken.Prijswijzigingen en kortingsacties: wat mag wél?

Uitgevers – en auteurs die werk in eigen beheer uitgeven – melden de prijs van nieuwe boeken bij het Commissariaat voor de Media, en daarna ligt de prijs vast: boekverkopers zijn vervolgens verplicht om de genoemde prijs te hanteren.

De prijs van boeken waar de Wet op de vaste boekenprijs op van toepassing is, mag een half jaar na de verschijningsdatum voor het eerst worden aangepast. Het staat de uitgever dan vrij om de prijs te verhogen of juist te verlagen. In de praktijk komt het verlagen van de prijs het meest voor. Dit is strikt genomen echter geen échte korting, want de nieuwe prijs is vanaf dat moment gewoon de standaardprijs en dat is dan ook meteen de prijs die bij alle verkoopkanalen wordt gehanteerd.

Een jaar na verschijning mag de vaste prijs van een boek worden opgeheven, ook wel bekend als 'verramsjen'. Dat gebeurt meestal met boeken die minder goed zijn verkocht dan verwacht en waarvoor geldt dat er sprake is van grote restvoorraden. Boeken in opslag hebben die nauwelijks worden afgenomen, is voor de uitgever een kostbare aangelegenheid.  Na het verramsjen van een boek mag dat boek vervolgens tegen elke prijs worden aangeboden.

De wet biedt daarnaast mogelijkheden om korting te geven op boeken waar de wet nog op van toepassing is. Maar ook dat is aan bepaalde voorwaarden gebonden.

Een tijdelijke actieprijs doorgeven is één van deze mogelijkheden, en deze optie is voor jou als consument het meest relevant omdat dat de situatie is waar je het snelst mee te maken krijgt. In dat geval moet ook de nieuwe actieprijs worden aangemeld bij het Commissariaat voor de Media.

Deze actieprijs kent een looptijd van maximaal drie maanden en er mag pas een actieprijs worden aangevraagd voor een boek als er minimaal twaalf maanden zijn verstreken sinds een eventuele vorige actieprijs. In de praktijk zie je vaak dat actieprijzen rond het feestdagenseizoen opduiken, voor boekhandels de drukste periode van het jaar.

Bron: Commissariaat voor de Media, Rijksoverheid