De boosterprik tegen corona is er weer, maar is die nog nodig?

Het coronavirus waart nog altijd rond. Op 16 september gaat daarom een nieuwe vaccinatieronde van start. Er is een boosterprik beschikbaar voor miljoenen Nederlanders, voornamelijk 60-plussers en mensen met een kwetsbare gezondheid. De meesten hebben ondertussen al eens corona gehad of zijn (meermaals) geboosterd. Is het halen van een prik nog steeds nodig?

Nynke Nutma is arts Maatschappij & Gezondheid bij het RIVM. Met collega’s verzorgt zij de aansturing van het vaccinatieprogramma. De herhaalprikcampagne die maandag begint, loopt tot 6 december door.

Voor wie is het halen van een boosterprik een aanrader? Wie komen ervoor in aanmerking? En heeft een zelftest en thuisblijven bij klachten nog nut? Nutma gaat in op deze en aanverwante vragen.

“Het virus is er nog steeds. Wat nu anders is als aan het begin van de corona-uitbraak (in 2020 red.), is dat de meeste mensen nu afweer hebben opgebouwd tegen het virus. Maar sommige mensen worden nog steeds zodanig ziek door corona, dat ze in het ziekenhuis moeten worden opgenomen. Dat hebben we vorig najaar ook gezien.

Juist voor deze groep heeft de Gezondheidsraad geadviseerd om één keer per jaar een boosterprik te nemen. Dat helpt je afweersysteem eraan te herinneren: zo ziet het virus eruit en wees paraat als het virus weer komt. Het vaccin zorgt ervoor dat de antistoffen in je bloed weer hoog zijn en dat je afweersysteem het virus weer goed kan herkennen.”

“Dat is voor mensen die ouder zijn, de 60-plussers. Maar ook mensen met onderliggende aandoeningen of afweerstoornissen door medicijngebruik en zorgmedewerkers.”

“De Gezondheidsraad heeft een duidelijk advies voor wie de boosterprik is bedoeld, dat zijn 60-plussers en medische risicogroepen. We weten ook dat er soms andere situaties zijn. Je hebt bijvoorbeeld een kwetsbaar familielid of als je je om een medische reden veel zorgen maakt over je gezondheid. Dan kan je de prik ook halen. Als je er twijfels over hebt en je afvraagt, waar doe ik wijs aan? Dan kun je met je huisarts overleggen.

Mensen van 60 jaar en ouder krijgen van het RIVM een persoonlijke uitnodigingsbrief. Voor mensen die jonger zijn kunnen wij de brief niet verzorgen, omdat wij niet weten welke medicijnen ze gebruiken of welke chronische ziekten ze hebben. Die groep mensen moet zelf een afspraak maken. Hoor je daar strikt genomen niet bij maar wil je toch graag de boosterprik? Overleg met je behandelaar of de prik voor jou verstandig is, dan kun je een afspraak maken.”

“Het is niet zo dat je afweer weer helemaal verdwijnt. Bij de meeste mensen blijft er wel een basis achter. We weten wel dat de afweerstoffen in het bloed na zes maanden tot een jaar weer gaan zakken. Je eerste afweermechanisme raakt verzwakt waardoor je toch wel weer ziek kunt worden van het coronavirus.

Bij de meeste mensen blijft er wel een basis van afweer achter. Daarom is één boosterprik nu voldoende om de afweer op te krikken. Een keer per jaar een vaccinatie volstaat om het afweersysteem te prikkelen en wakker te maken: wees paraat als het virus komt.“

“Er zijn vaccins van meerdere fabrikanten op de markt. In Nederland hebben we voor deze vaccinatieronde het vaccin van BioNTech/Pfizer aangekocht. Dat is een mRNA-vaccin. Voor mensen die geen mRNA-vaccin kunnen of mogen krijgen, komt er nog een ander eiwitvaccin beschikbaar.”

“We kunnen niet zeggen: als je een booster hebt gehaald, kan je geen corona of long COVID meer krijgen. De Gezondheidsraad heeft hier naar gekeken: het is niet duidelijk wie er speciaal gevaccineerd zou moeten worden om het krijgen van long COVID, ook wel post COVID genoemd, te voorkomen.

We zetten het boostervaccin dit najaar vooral in om te voorkomen dat mensen in risicogroepen ernstig ziek worden. We weten dat het vaccin beschermt tegen het krijgen van infectie, ofwel het überhaupt krijgen van corona. Die bescherming is niet 100 procent en neemt na verloop van tijd ook weer af.”

“Momenteel circuleren diverse varianten van JN.1-coronavirus. Dat is echt anders dan het virus dat vorig jaar heerste. Het huidige vaccin is daarom aangepast op JN.1 en aanverwante virussen.“

“We zagen vorig jaar in de groep 60-plus wel een hoge opkomst. Hoe ouder mensen waren hoe meer er kwamen. Dat verwacht ik dit jaar wel weer.

In de zomer is er weer een opleving geweest van corona. Het virus is dus niet alleen in de winter actief. Mensen die net corona hebben gehad, kunnen de afweging maken om de prik over te slaan of om ‘m uit te stellen tot later dit najaar. Wat wij belangrijk vinden is dat mensen weten dat de prik er is en dat ze ervoor in aanmerking komen en dat mensen zelf de afweging maken: ga ik ‘m wel of niet halen.”

“Die geluiden komen ook tot ons bij het RIVM, via sociale media en andere kanalen. Ieder vaccin geeft bijwerkingen. De meeste zijn mild. In die zin weten we dat het veilig is. Lareb, het instituut voor bijwerkingen, houdt dat goed in de gaten.

Anderzijds heeft de Gezondheidsraad heel duidelijk gezegd: we zetten het vaccin alleen in voor die mensen waarvoor het nodig is. Er is een risico-inschatting gemaakt met de vraag: voor welke mensen levert het vaccin wat op in de zin van gezondheidswinst. De verkleining van de kans dat je ernstig ziek wordt, is groter dan de zeldzame kans dat je ernstige bijwerkingen krijgt. Want het is een veilig vaccin.”

“Ik snap dat het lastig is dat mensen hiervoor naar twee loketten moeten. De timing is wel wat anders: de coronaprik begint iets eerder dan de griepprik. Het kan handig zijn voor mensen om die twee prikken op één plek te halen in de toekomst. We weten nog niet hoe het de komende jaren zal gaan. We weten wel dat fabrikanten bezig zijn met het ontwikkelen van combinatievaccins. Dat betekent dat je het griep- en coronavaccin gezamenlijk zou kunnen krijgen in één prik. Maar het is nog toekomstmuziek. Het ministerie van VWS zal, als deze vaccins er komen, een advies van de Gezondheidsraad vragen en beslissen over de inzet ervan.”

“Dat is terug te vinden op onze RIVM-website. Daar staat: 'Wat moet je doen bij luchtwegklachten?'

Er zijn meer ziektes die luchtwegklachten kunnen veroorzaken naast corona, denk aan het RS-virus, kinkhoest of griep. Dat zijn allemaal ziekteverwekkers die door de lucht verspreid worden. Ben je echt ziek, heb je koorts? Blijf dan thuis. Neem rust en contacteer de huisarts als je heel ziek bent.

Ook als je een coronazelftest hebt liggen en een positieve test krijgt geldt: als je fit genoeg bent, overleg dan toch even met je werkgever. We hebben niet meer het strikte advies van ‘blijf thuis’. Houd vooral rekening met kwetsbaren. Ben je mantelzorger of zorgverlener en moet je hoesten? Houd dan afstand en draag desnoods een mondkapje. Het maakt niet zoveel uit of het het coronavirus is of het griepvirus.”

“Er is geen testadvies meer. Corona is nu een van de luchtweginfecties geworden. Ik snap wel dat mensen het willen weten. Heb je nog een thuistest liggen? Dan mag je die gerust gebruiken. Let wel even op de houdbaarheidsdatum.”