De afvalstoffenheffing; hoe werkt deze?

De definitie voor afvalstoffen is volgens de Wet milieubeheer (Wm) “alle stoffen, mengsels of voorwerpen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen”.

Je betaalt de afvalstoffenheffing in veel gemeenten zodra je een woning in gebruik neemt, ook als je zelf niets in de container doet. Dan wordt de heffing berekend aan de hand van de grootte van een huishouden. Als je een huurder bent en samenwoont met andere huurders, moet de verhuurder de afvalstoffenheffing betalen aan de gemeente. De verhuurder kan deze kosten doorberekenen aan jou als huurder.

In sommige gemeenten, bijvoorbeeld Nijmegen, betaal je echter geen vaste belasting, maar belasting door het gebruik van bepaalde afvalzakken of ondergrondse containers of als je je afval langs de milieustraat brengt of grof afval thuis laat ophalen. Hier zou het in principe kunnen voorkomen dat je géén afvalstoffenheffing betaalt, indien je geen afval hebt.

In 2021 is de afvalstoffenheffing voor huishoudens bestaande uit meerdere personen gemiddeld 305 euro per jaar. Dat is een stijging van 8 procent ten opzichte van vorig jaar. Maar niet in elke gemeente bedraagt de afvalstoffenheffing even veel. Zo varieert de heffing van 38 euro in Nijmegen tot 468,12 euro in Rijswijk. De verschillen in heffing kunnen per gemeente dus groot zijn.

Al sinds 2018 stijgt de belasting voor de afvalverwerking flink, ziet Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). Dat komt volgens COELO doordat sommige gemeenten een nieuw, duurder contract hebben afgesloten met hun afvalverwerker. Daarnaast moeten gemeenten zelf meer belasting betalen voor het storten en verbranden van afval en investeren gemeenten in het eenvoudiger maken van het scheiden ervan. Met de hogere belasting wil de overheid recycling bevorderen.

Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor het scheiden en afvoeren van hun afval. Bedrijven kunnen in sommige gemeenten hun afval laten ophalen door de gemeente, zonder de afvalstoffenheffing te betalen. Zij betalen zogeheten ‘reinigingsrechten’. Dit is in sommige gemeenten een vast bedrag voor een beperkte hoeveelheid afval. Andere gemeenten kijken naar de sector van een bedrijf en het aantal medewerkers om het bedrag voor reinigingsrecht vast te stellen.

In 2019 besteedde Kassa al aandacht aan de stijging van de afvalstoffenheffing. We zagen dat in Apeldoorn de verhoging van de afvalstoffenheffing dat jaar maar liefst 25 procent bedroeg, terwijl de gemeente heel voortvarend bezig is met het scheiden van afval. De burger snapte er niets van, omdat de gedachte vaak was dat betere afvalscheiding tot lagere kosten zou leiden. Dit probleem speelde ook bij veel andere gemeenten, waaronder bij de gemeente Bronckhorst.

Afvalbedrijven signaleerden in 2020 in de NRC dat veel afval dat binnenkomt niet geschikt is voor recycling. Volgens de bedrijven is de ‘afvalstroom’ niet schoon genoeg en neemt in de praktijk de vervuiling juist toe. Daarom wordt een deel van het afval dat door gemeenten wordt opgehaald bij aankomst bij de sorteerbedrijven als ongeschikt als herbruikbaar materiaal verklaard. Het wordt afgekeurd en moet vervolgens alsnog in de verbrandingsoven. Dat is ongewenst én duur. Het scheiden van afval lijkt daarom een goed idee, maar volgens critici leidt het vooral tot drama.

Raymond Gradus, hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, pleit daarom voor nascheiding van afval. Dit is beter voor het milieu en goedkoper voor de burger, stelt hij. Gradus gaat zelfs zo ver dat hij beweert dat we beter helemaal kunnen stoppen met het scheiden van plastic uit restafval, omdat de besparing aan water, energie en transport beperkt is en het recyclen van kunststof relatief duur is.

Echter, gemeente Zwolle gooit het over een andere boeg. Vanaf 2022 gaat het inwoners belonen die hun afval goed scheiden en minder restafval bieden, besloot de gemeente eind 2020. Ieder huishouden betaalt wel de afvalstoffenheffing. Mensen die minder vaak de container aan de weg zetten of gebruik maken van een ondergrondse container, krijgen aan het eind van het jaar een deel van de afvalkosten terug. Huishoudens die vaker restafval aanbieden, moeten aan het eind van het jaar juist bijbetalen. Zo hoopt de gemeente te bereiken dat er minder afval wordt afgekeurd.

Wist je dat… in sommige gemeenten faillissementen spelen in de afvalsector. Dit zorgt voor hoge maatschappelijke kosten, blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer. De sector zadelde de samenleving op met honderden miljoenen euro’s schade. De afgelopen vijf jaar gingen ten minste 22 afvalbedrijven failliet, waarvan veertien hoge schulden achterlieten bij overheidsinstanties.