Commerciële sneltesten: een onderdeel van de oplossing of van het probleem?

Er zijn inmiddels allerlei testen op de markt. Maar wat is nou wat? Het overzicht is soms ver te zoeken. Als je een afspraak maakt bij de GGD om je te laten testen, krijg je in principe een PCR test. Deze is enorm betrouwbaar, of je nou een positieve of een negatieve uitslag hebt. Maar die uitslag heb je niet meteen. De wachttijden zijn al enorm verminderd, dus het is geen kwestie van dagen meer. Maar een PCR is bijvoorbeeld wel nog onhandig als we zo meteen een test willen doen aan de poort van een evenement, of wanneer je eens per aantal dagen een groep mensen wil testen die in een bubbel zitten, zoals topsporters. Daarom is er ook hard geïnnoveerd op het gebied van sneltesten.

De antigeentest (ook wel Ag sneltest genoemd) is wat er meestal wordt bedoeld wanneer men het heeft over ‘een sneltest’, en deze wordt ook gebruikt wanneer je je laat testen in één van de circa 200 commerciële teststraten. Een paar merken antigeentesten zijn gevalideerd door het RIVM. Dat betekent dat ze als geschikt zijn bevonden, maar niet dat ze net zo betrouwbaar zijn als de PCR. De antigeentest is dat ook niet. En hier wordt het ingewikkeld.

Een positieve uitslag van een antigeentest is enorm betrouwbaar. Bijna net zo betrouwbaar als die van de PCR. Als je dus positief bent getest, hoef je niet opnieuw een PCR te doen. Een negatieve uitslag is echter een stuk minder betrouwbaar bij een antigeentest. Dit wordt ook wel de gevoeligheid of de sensitiviteit genoemd. Als je negatief getest bent, kan je er dus niet vanuit gaan dat je geen corona hebt.

Afgaande op de gedane wetenschappelijke onderzoeken, ligt de betrouwbaarheid van een negatieve uitslag tussen de 50 en 90%. Dat betekent dat 10 tot 50% van de mensen die positief testen op een PCR, een negatieve uitslag krijgen bij een antigeentest. 10 en 50% is natuurlijk nogal een verschil, maar het is allebei een groot verschil met de PCR. De precieze foutmarge is echter niet te zeggen, omdat hier nog geen wetenschappelijke consensus over is. 

Wanneer je erachter wilt komen of je het coronavirus hebt, is er eigenlijk geen goede reden om een sneltest te doen bij een commerciële partij. Je betaalt er veel geld voor (variërend van 50 tot 120 euro), en de test is een stuk minder betrouwbaar dan de gratis PCR test die je bij de GGD kan laten doen. De sneltest geeft natuurlijk sneller een uitslag, maar het is maar de vraag wat je hebt aan zo’n uitslag, als de betrouwbaarheid dus beduidend lager is dan bij de PCR.

Wel kan een sneltest bij grote groepen mensen worden gebruikt om een snelle, grove selectie te maken. Dat kan bijvoorbeeld een middel zijn om de pandemie uit te komen en de samenleving langzaam weer op te starten, zo legt viroloog Bert Niesters uit. Dan kan de test bijvoorbeeld gebruikt worden voor grote evenementen die dan mogen volgens de maatregelen, als extra veiligheid. Zodat je er toch nog een groep positief getesten uithaalt.

Het gevaar van de sneltests die je bij commerciële partijen kan laten doen zit hem niet alleen in de lagere betrouwbaarheid, maar vooral in dat je niet kan weten of zo’n aanbieder het net zo professioneel aanpakt als de GGD, en dat hun voorlichting over de test vaak niet goed is. Bert Niesters heeft immers niet de indruk dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die toezicht moet houden op deze aanbieders, ook voldoende handhaaft.

Tot nu toe heeft de IGJ één teststraat een boete opgelegd, onder meer omdat daar door slechte hygiëne klanten elkaar kunnen besmetten, en omdat de gebruiksaanwijzing van de sneltest niet precies wordt gevolgd, waardoor de test niet meer betrouwbaar is. Dat had de IGJ in oktober al vastgesteld. Deze aanbieder heeft dit in de tussentijd niet verbeterd, maar mocht tot op de dag van vandaag openblijven. Honderden mensen hebben zich hier dus kunnen laten testen in de afgelopen drie maanden.

Op de websites van deze aanbieders staan er allerlei teksten over dat de testen gevalideerd zijn door het RIVM, of 'goedgekeurd door het OMT' (wat helemaal niet kan), maar meestal niets over dat een sneltest minder betrouwbaar is dan een PCR. Soms staat er zelfs dat deze net zo betrouwbaar is. Ook wordt er geïnsinueerd dat een PCR test dagenlang duurt wat op dit moment vaak niet meer het geval is, en wordt er beweerd dat je met een sneltest ‘onnodige’ quarantaine kan vermijden. Wanneer je reden hebt om in quarantaine te moeten (vanwege klachten of dat je in contact bent geweest met een besmet persoon), moet je dat nog steeds als je een negatieve sneltest uitslag hebt. Hierdoor worden talloze mensen verkeerd voorgelicht, wat tot schijnveiligheid, en dus onnodig besmettingsgevaar leidt.