Catfishing: wat is het en hoe voorkom je het?

Vroeger leerde je je partner kennen omdat jullie bij elkaar in de buurt woonden of omdat jullie elkaar telkens tegenkwamen in de buurtkroeg. Tegenwoordig is daten verplaatst naar het internet waar je met een klik op de knop in contact staat met honderden mensen. Datingapps als Tinder en Happn zijn immens populair en brengen mensen bij elkaar. Maar er ligt ook gevaar op de loer. Want hoe weet je zeker of diegene aan de andere kant wel echt die persoon is die hij/zij/hen beweert?

Een catfish maakt een nepprofiel aan om mensen te benaderen die online daten, vriendschappen of liefde zoeken. Vaak probeert een catfish jouw vertrouwen te winnen en je verliefd te laten worden. In sommige gevallen proberen ze je te overtuigen om geld over te maken. Als je dat eenmaal doet, zal de persoon waar je weken of zelfs maanden mee hebt gechat, met de noorderzon vertrokken zijn. Een catfish kan ook een nepidentiteit aannemen om wraak te nemen op bijvoorbeeld een ex-partner.

Er zijn ook mensen zonder kwade bedoelingen die een andere online identiteit aannemen. Zo kan het zijn dat iemand heel eenzaam of onzeker is. Hij/zij/hen mist in het echte leven bepaalde dingen, zoals romantiek, blijdschap of opwinding. Naar de buitenwereld toe zijn zij niet open over hoe ze zich voelen, waardoor ze zich verschuilen achter een nepidentiteit op internet. Daarnaast kan iemand een andere identiteit aannemen om anoniem(er) over het internet te struinen of om kritiek te uiten en andere mensen te pesten (ook wel bekend als ‘internettrollen’). Het kan uiteindelijk ook een verslaving worden.

Uit onderzoek van Phys onder catfishers blijkt dat 41 procent van de respondenten eenzaamheid aangeeft als reden om te catfishen. Anderen gaven ‘eenzame jeugd’ en ‘sociale problemen’ als redenen. Eén op drie geeft aan niet tevreden te zijn met het uiterlijk en problemen te hebben met het zelfvertrouwen. Twee op drie zegt te willen ‘ontsnappen’ aan het dagelijks leven.

Slachtoffers van catfishing voelen zich vaak verraden en schamen zich. Ze hebben namelijk uren geïnvesteerd in een neprelatie en hun vertrouwen is vervolgens erg geschaad. Uit hetzelfde onderzoek van Phys komt wel naar voren dat een op drie zichzelf bekend wil maken tegenover het slachtoffer. Ze geven aan zich erg schuldig te voelen. “Het is moeilijk om de verslaving te stoppen. De realiteit komt binnen en ik voel me een rotpersoon”, geeft een van de respondenten aan.

Catfishers vind je tegenwoordig overal: op datingsites, fora en sociale media. Ook zakennetwerk LinkedIn ontkomt niet aan de valse identiteiten. Daar kwam ook Sanne* achter. Zij krijgt regelmatig connectieverzoeken van vreemden op het platform, zo ook van iemand genaamd Charlie Smith. “Meestal zijn het mannen van middelbare leeftijd, werkend in de gas- of olie-industrie. Ik heb een keer meegespeeld om erachter te komen wat hij nou wilde, want ik vertrouwde het niet. Uiteindelijk blijkt het dus om geld of seksfilmpjes te gaan”, vertelt Sanne. Ook bij Charlie speelt Sanne het spelletje mee, terwijl ze contact heeft met een redacteur van Kassa.

Zoals je inmiddels weet maakt een catfish een nepprofiel aan. Daarbij gebruikt hij of zij foto’s van iemand anders, zónder toestemming van de persoon op de foto. Volgens jurist Angelique de Koning mag dit niet. “Iemand zijn persoonsgegevens, dus bijvoorbeeld een pasfoto, wordt gebruikt. Diegene moet daarvoor toestemming geven en je zit dan ook nog met auteursrecht en portretrecht.” Kassa liet in 2019 ook zien dat het gebruiken van andermans foto’s niet zomaar mag.

Catfishers kunnen niet oneindig foto’s van één persoon gebruiken. Als ze echt strikt alleen via tekst of per telefoon willen communiceren, dan moet er een belletje gaan rinkelen. Dit geldt ook als je diegene in het echt wilt ontmoeten en je telkens een excuus krijgt dat het niet mogelijk is. Onderaan dit artikel hebben we enkele tips op een rijtje gezet hoe je hier het beste mee kunt omgaan.

Het blijkt dat de foto’s van ‘Charlie Smith’ ook ergens online vandaan zijn gehaald. We zochten naar de oorsprong van de foto’s en komen al snel terecht op de Braziliaanse presentator Dony de Nuccio. We legden contact met Dony en hij bevestigt: hij is niet diegene die met Sanne aan het chatten is.

Na een aantal pogingen heeft Sanne een videogesprek met Charlie. Het gezicht van de man is niet te zien. Ook Sanne laat haar gezicht niet zien, waardoor Charlie boos wordt, Sanne uitscheldt en ophangt. Uiteindelijk laat Sanne weten dat Charlie niet diegene is die hij beweert te zijn. Na nog een aantal berichten stuurt Charlie een foto van een andere man, maar verwijdert vervolgens de foto snel weer. Hij zegt uit Afrika te komen en op dat moment wordt Sanne geblokkeerd. Sindsdien hoort Sanne niets meer van 'Charlie Smith', waarvan de ware identiteit een raadsel blijft. “Deze man speelt met gevoelens en ondanks dat ik meespeel, bewust dingen zeg of juist niet, voel ik de dingen wel. Ik kan me echt voorstellen dat mensen verliefd raken hierdoor", zegt Sanne.

In gesprekken met een potentieel slachtoffer wordt er al snel naar een relatie toegepraat, waarbij teksten worden gebruikt als “mijn band met jou voelt zo goed” en “ik verlang ernaar om voor iemand te zorgen en waarmee ik mijn dromen kan waarmaken”. En dat terwijl jullie nog maar een paar weken aan het chatten zijn en elkaar nog nooit in het echt hebben gezien. “Ze zijn heel complimenteus”, heeft Sanne gemerkt. “Na een tijdje praten, willen ze over naar een andere chatapp, zoals WhatsApp, Viber of Hangout.” Een catfish vraagt al snel om je telefoonnummer om zo nog meer je vertrouwen te winnen.

Helaas zijn er nog veel meer veelvoorkomende catfish-trucjes. In veel nepverhalen heeft de catfish een baan die hem of haar over de hele wereld brengt. Dit kan een smoes zijn om zo niet te hoeven communiceren via bijvoorbeeld Skype. Op die manier kun je de ware identiteit van de catfish niet achterhalen. Verder hebben catfishers vaak bijzondere en zielige verhalen om zo een emotionele band met je te krijgen. “Het zijn echte wereldreizigers”, vertelt Sanne. “Zo zou ‘Charlie’ uit Zweden komen, zijn zoon in Londen wonen en ‘Charlie’ uiteindelijk verhuisd zijn naar Malta. Maar vervolgens werkt hij in Qatar en is zijn telefoonnummer weer een Amerikaans nummer. Hij zegt nu dat hij in Amerika is geboren en verhuisd is toen zijn vader overleed. Het is zo verwarrend dat het bijna niet te volgen is.”

Maak nooit geld over naar iemand die je online hebt ontmoet en nog nooit in het echt hebt gezien. Ze gebruiken veelal een smoes dat ze vastzitten in het buitenland (omdat ze uiteraard een baan hebben die ze over de hele wereld brengt!) en geld nodig hebben voor bijvoorbeeld een vliegticket. Het is ook niet verstandig om je bankgegevens door te sturen.

Als je dit artikel hebt gelezen, ben je al een stap dichterbij om een catfish te herkennen. We zetten nog wat meer tips op een rijtje, zodat jij jezelf goed kunt beschermen en een catfish kan ‘vangen’.

Als je bent gecatfisht en je hebt geld overgemaakt, dan kun je het beste hier aangifte doen bij de politie. Neem ook gelijk contact op met de bank. Vaak ben je helaas je geld kwijt, omdat je het geld zelf hebt overgemaakt naar een andere rekening. Banken hebben hiervoor een eigen beleid.