Bloempotkachel met waxinelichtjes, werkt dat écht als verwarming?

Sinds kort staat de zogenaamde 'bloempotkachel' veel in de belangstelling. Een terracotta bloempotje op zijn kop met een paar waxinelichtjes eronder zou veel warmte afgeven en fungeren als kachel. Ondernemers zien een gat in de markt, en op het eerste gezicht lijkt het bovendien een goedkope oplossing voor de torenhoge gasprijzen. Maar werken ze eigenlijk wel?

Het fenomeen bestaat al geruime tijd, maar is de laatste tijd weer flink in de actualiteit. De aanleiding is natuurlijk de enorme stijging van de gasprijzen, waardoor veel mensen in de financiële problemen komen en dreigen hun energierekening niet meer te kunnen betalen.

Het verhaal begon te lopen na een publicatie van AD.nl, waarin de 61-jarige Wilma uit Driebergen vertelde dat ze haar gas heeft laten afsluiten omdat ze het maandelijkse voorschotbedrag van 700 euro simpelweg niet kan betalen. Zij hoopt zich deze herfst en winter warm te houden met bloempotjes en waxinelichtjes.

Onderstaande filmpje werd in oktober 2016 op YouTube geplaatst en is sindsdien ruim 300.000 keer bekeken. Het artikel gaat verder na de video.

In tijden van inflatie en extreme prijsstijgingen gaan mensen zoeken naar goedkope alternatieven voor producten die onbetaalbaar dreigen te worden, dat is een bekend gegeven. In dit geval gaat het dus om gas, en in het verlengde daarvan dus om alternatieve manieren en mogelijkheden om je woning warm te krijgen.

Nu de herfst is begonnen, de dagen korter worden en de temperaturen merkbaar omlaag gaan, begint voor velen het stookseizoen. Maar wat als je de gasrekening simpelweg niet meer kunt betalen? Zijn deze terracotta bloempotjes in dat geval écht zo'n uitkomst?

Online zijn er de nodige ondernemers die deze zogenaamde 'bloempotkachels' te koop aanbieden. Wat opvalt zijn met name de hoge prijzen: we zien allerlei soorten die in prijs variëren van zo'n 30 tot 60 euro. Enkele uitschieters gaan richting de 70 euro, of zelfs iets daarboven.

Het is en blijft echter gewoon een terracotta bloempot op een standaard waar je de waxinelichtjes op kunt plaatsen: qua materiaal zou je – inclusief waxinelichtjes – eerder aan een paar euro denken. Een hoop geld, zeker voor mensen die deze oplossing overwegen omdat ze in de problemen dreigen te komen met de gasrekening. We kunnen ons dan ook niet aan de indruk onttrekken dat handige ondernemers er simpelweg snel een slaatje uit willen slaan.

Hieronder wat willekeurige voorbeelden die door – geanonimiseerde – externe verkopers worden aangeboden op Bol.com. Het artikel gaat verder na onderstaande afbeelding.

Maar werken die kacheltjes ook? Dat is natuurlijk het belangrijkste, en daar gaan we het nu dan ook over hebben.

De theorie is – kort samengevat – dat de aardewerken bloempot de hitte van de waxinelichtjes als het ware absorbeert en vervolgens verder uitstraalt. 'Groter verwarmd oppervlak = grotere actieradius = meer warmte', als het ware. Maar wie wel eens een waxinelichtje heeft aangestoken, weet dat de warmte al op zo'n 40, 50 centimeter afstand van de vlam niet of nauwelijks meer waarneembaar is.

En daarmee heb je gelijk je antwoord te pakken: als serieuze, alternatieve bron van warmte is deze bloempotlamp niet geschikt. De bloempot doet namelijk niks om de door de waxinelichtjes afgegeven warmte verder te vergroten: er ontstaat simpelweg niet méér warmte.

Het AD sprak met natuurkundige Adriaan ter Braak van tijdschrift Quest. Hij zegt het volgende: "De warmte die vier waxinelichtjes afgeven wordt echt niet groter als je er een pot overheen zet. Als we met een bloempot warmte konden opwekken, was de wereld gered. Dan hadden we geen energieprobleem meer". Energie ontstaat namelijk nooit uit het niets, een natuurkundige basiswet.

Wetenschapsplatform Scapeler heeft naar aanleiding van de 'bloempotkachel'-hype een serieuze poging ondernomen om het daadwerkelijke effect van dit soort zelf geïmproviseerde kacheltjes te meten. Zij kwamen – onder de voorwaarden en omstandigheden waaronder de tests zijn uitgevoerd – tot de conclusie dat één bloempotkacheltje met daaronder vier waxinelichtjes de kamertemperatuur in een uur tijd met slechts 0,3 tot 0,4 graden Celsius doet toenemen.

Aanzienlijk minder dan de belofte dat zo'n kacheltje de temperatuur met 1 tot 2 graden Celcius doet stijgen, de claim die Scapeler heeft onderzocht. De conclusie is dan ook duidelijk: een bloempotkachel is geen efficiënte, alternatieve bron van warmte, daarvoor is de temperatuurwinst simpelweg te gering.

Het volledige onderzoek van Scapeler – inclusief een uitgebreide toelichting op de methodologie – kun je via deze link lezen.

De kacheltjes werken dus niet, hoogstens om kort je handen aan te warmen, al zijn daar ook efficiëntere manieren voor te verzinnen. Maar er zijn nog een paar redenen om ze niet te gebruiken.

Om te beginnen is er fijnstof en ultrafijnstof. Als je een kaars aansteekt, brandt deze op een relatief lage temperatuur, en daardoor komt er fijnstof zoals roet vrij. En dat is weer van invloed op de luchtkwaliteit. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat blootstelling aan deze stoffen onder meer kan leiden tot ontstekingen in de longen en dat ze effect hebben op het functioneren van je hart en bloedvaten, aldus het RIVM.

De onderzoekers van Scapeler hebben de uitstoot van zowel fijnstof als ultrafijnstof gemeten. Voor ultrafijnstof geldt dat er zowel mét bloempot als zonder bloempot enorme pieken werden gemeten direct na het aansteken van de kaarsjes. En zonder te vervallen in een technische verhandeling over het aantal gemeten deeltjes per vierkante centimeter: de gemeten uitstoot gaat om hoeveelheden ultrafijnstof die ruwweg vergelijkbaar zijn met wat je aantreft rond de Polderbaan van Schiphol, volgens RTL Nieuws.

In de grafiek hieronder kun je de verschillen zien: de eerste piek is de gemeten hoeveelheid ultrafijnstof na het aansteken van de kaarsjes die onder een bloempot staan, de tweede piek toont de gemeten hoeveelheid ultrafijnstof zonder de pot. Tussendoor werd de ruimte gelucht, waardoor de ultrafijnstof snel naar normale waarden daalde.

En dan fijnstof. Ook daarvan is een grafiek beschikbaar, en ook in dat geval zijn er metingen verricht van brandende kaarsjes onder een bloempot en brandende kaarsjes zonder bloempot. In de grafiek hieronder zie je dat kaarsen mét pot leiden tot een enorme piek in de gemeten fijnstof, terwijl er zonder pot geen noemenswaardige verschillen werden aangetoond.

Op basis van deze meting kun je dan ook stellen dat kaarsjes branden onder een terracotta potje tot grote uitstoot van fijnstof leidt.

En er is nóg een goede reden om niet met deze potjes aan de slag te gaan. Dat heeft alles te maken met brandgevaar. De brandweer heeft al zorgen geuit over dit soort alternatieve verwarmingstrucs en noemt daarbij expliciet mensen die kaarsen gebruiken om het huis mee te verwarmen.

En bij gebruik van dit soort bloempotkacheltjes is de kans op brand aanwezig. De paraffine van de kaarsen kan vlam vatten, en dat kan al snel uit de hand lopen als je er niet op tijd bij bent.

Het artikel gaat verder na onderstaande tweet.

Kortom: vanwege het brandgevaar is het gebruik van deze kachels niet zonder risico. Bovendien krijg je snel een enorm hoge uitstoot van schadelijke stoffen (waaronder overigens ook koolmonoxide) in huis, én ze werken simpelweg niet. Bovendien, het risico lopen om je huis af te laten branden om de gasrekening te drukken is natuurlijk ook niet de meest efficiënte – laat staan wenselijke – manier om te besparen.

Enfin. Redenen genoeg om deze kacheltjes niet te gebruiken.

Bron: AD, NOS, RTL Nieuws, Scapeler, RIVM