Bewegen is een recht, maar wie vergoedt de sportprothese?

Gezonder eten, meer ontspanning en meer bewegen. Vooral in coronatijd wordt hier door de overheid en artsen op gehamerd. Voor mensen met een beperking is dit niet vanzelfsprekend. Als je een been mist dan vergoedt de verzekeraar vanuit de basisverzekering een ADL, dat is een reguliere prothese. Maar die is niet geschikt om te sporten. En een tweede sportprothese? Die wordt bijna nooit vergoed. 

[ Dianne Vugts, uit de Kassa-reportage, heeft haar zorgverzekeraar Interpolis/Achmea met succes voor de rechter gesleept. De rechtbank in Leiden bepaalde eind augustus dat haar sportprothese vergoed moet worden door de zorgverzekering, meldde onder andere Omroep Brabant afgelopen week.

De uitspraak is niet algemeen bindend. Dat wil zeggen dat de rechter heeft aangegeven elk individueel geval afzonderlijk zal beoordelen, als deze wordt voorgelegd. Maar dankzij de uitspraak in de zaak van Dianne is kans op vergoeding door de zorgverzekeraar wel groter. ]

De ADL (algemeen dagelijks leven)-prothese wordt betaald vanuit de basisverzekering. Iemand met een beperking die actiever kan of wil zijn, heeft al snel een tweede prothese nodig. Maar die wordt zelden vergoed door de zorgverzekeraar of de gemeente.

In 2016 is in Nederland het verdrag handicap ondertekend. Dat betekent dat mensen met een beperking dezelfde rechten hebben als mensen zonder. Toch laat de praktijk helaas nog steeds een ander beeld zien.

De achtjarige Lizzie maakt al van jongs af aan gebruik van een prothese. Toen ze negen maanden oud was werd haar onderbeen geamputeerd. Lizzy loopt goed op haar prothese, maar ze wil ook rennen en dat is een stuk moeilijker met haar dagelijkse prothese.

Sinds kort kan ze gebruikmaken van een blade. Die werd voor een groot deel gefinancierd door de Mentility Foundation, de stichting die Bibian Mentel opgericht heeft met als doel mensen met een beperking aan het sporten te krijgen. Daarnaast kreeg Lizzie een bijdrage van de Wmo en via een stichting die door vrienden werd opgericht.

Ze is heel blij dat ze nu kan sporten: “Deze blade geeft veel meer vering. En je kan er nog harder mee rennen”. Ze doet zelfs aan freerunnen: “Dat is eigenlijk dat je op allemaal obstakels allerlei flips en trucs doet.” Dankzij deze sportprothese kan ze nu volwaardig meedoen. 

“Bewegen is geen goed doel maar een recht”, zegt Marlou van Rhijn. Ze pakte in 2012 en in 2016 drie keer goud op de Paralympische spelen. De Nederlandse atlete sprint op blades, en haar enorme snelheid levert haar de bijnaam Blade Babe op. Zij zette met haar gouden medailles sporten voor mensen met een beperking voorgoed op de kaart.

Volgens Marlou wordt de verantwoordelijkheid van de financiering te vaak bij goede doelen of crowdfunding gelegd, maar zo zegt ze: “Bewegen is geen goed doel, bewegen is een recht. Iedereen moet kunnen bewegen en we hebben het hier ook nog eens over ‘kunnen’ rennen! Rennen in je wijk, rennen tijdens de gymles. Het zijn niet heel bijzondere dingen die gevraagd worden. Het enige dat we vragen is iedereen de mogelijkheid geven om te bewegen. Dat hoort toch een basisrecht te zijn?“

Wie is verantwoordelijk voor de financiering van de sportprothese? De zorgverzekeraar wijst naar de gemeente en die stuurt aanvragers weer terug naar de verzekeraar.

De VNG, de Vereniging van Nederlandse gemeenten, zegt in een reactie: “Noch de verzekeraars noch de gemeenten zijn op grond van de Wmo verplicht om sportprotheses te financieren. Ook hebben ze daarvoor niet de financiële middelen gekregen.”

Bij de Zorgverzekeringswet (Zvw) zit het niet in de basisverzekering en in de Wmo staat dat de gemeente een passende bijdrage moet leveren aan de zelfredzaamheid en participatie van de persoon met de beperking, indien hij dat zelf of samen met zijn netwerk niet kan. Sport kan een bijdrage leveren om te kunnen participeren, maar vaak zijn er goedkopere alternatieven om te participeren en vallen (dure) sporthulpmiddelen af.” 

Veel mensen die afhankelijk zijn van een prothese en daarnaast een actief bestaan willen, zijn daardoor afhankelijk van de willekeur en van giften. Er zijn meerdere fondsen waar je een vergoeding voor je sportporthese kunt aanvragen.

Naast de Mentelity Foundation en de Marlou van Rhijn Foundation kun je bijvoorbeeld ook terecht bij de Johan Cruyff Foundation die sportactiviteiten voor kwetsbare kinderen steunt en ontwikkelt. En ook het ministerie van VWS heeft een noodfonds opgericht om het hiaat in de wet tijdelijk op te vangen. Bij het fonds Uniek Sporten Hulpmiddelen kunnen aanvragen voor een sporthulpmiddel worden gedaan. 

Wij hebben nu een tijdelijk noodverband aangelegd, zegt demissionair staatssecretaris van VWS Paul Blokhuis, maar dat is een gelegenheidsoplossing: “We moeten het terugleggen daar waar het thuishoort, bij gemeenten en de zorgverzekeraars. Ik zie het als huiswerk voor ons om dit goed in beeld te brengen, waar de schoen wringt en wie waar verantwoordelijk voor is. Dat klinkt makkelijker dan het is. Het moet goed onderzocht worden.”

Hij zegt dat hij graag die handschoen wil oppakken: ”Al was het alleen maar omdat we die tijdelijke regeling niet in eindeloosheid kunnen laten bestaan. Ik zet er ook tijdsdruk op want hoe langer het duurt, hoe meer mensen je gefrustreerd naar huis stuurt.” 

De staatssecretaris wil dat het volgend jaar geregeld is en heeft het Fonds Uniek Sporten dan ook nog voor het jaar 2022 geld toegezegd: “We hebben nu een constructief gesprek gehad met gemeente en verzekeraars en die zien ook wel dat er huiswerk te doen is. Waar dat in uitmondt en wat de oplossing precies wordt, dat weet ik niet en daar kan ik niet op vooruitlopen. Maar dat het opgelost moet worden, daar zijn we het met elkaar over eens. We willen inclusief sporten handen en voeten geven.”