Is vertical farming de toekomst?

Ondanks dat vertical farming nog in de kinderschoenen staat, is het principe erachter niet zo nieuw. Dat zegt Leo Marcelis, hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie aan de Wageningen University & Research (WUR). Marcelis doet onderzoek naar de reactie van kasplanten op teeltomstandigheden als klimaat, water en voeding. “Om planten goed te begrijpen, werd altijd al onderzoek gedaan in klimaatkamers. Dat zijn ruimtes zonder daglicht. Planten hebben om te groeien licht nodig, dus gebruikten we lampen. Als ik het oneerbiedig zeg, is vertical farming het telen van planten in klimaatkamers, maar dan in meerdere lagen boven elkaar.” 

Vooral bladgroenten en verse groenten worden in vertical farms gekweekt, meldt het Rotterdam Food Cluster. Hierdoor zie je, naast koolsla en ijsbergsla, veel meer andere typen sla. Het Rotterdam Food Cluster onderzoekt of vertical farming in de Rotterdamse regio haalbaar is. “Kruiden, zoals basilicum en koriander, zijn gewild in dit systeem. Ook is er interesse in aardbei”, laat hoogleraar Marcelis weten. Verse producten hebben baat bij vertical farming, vanwege de kortere transportduur.

De mogelijkheden lijken eindeloos in vertical farms, maar niet alles zal erin gekweekt worden. Volgens hoogleraar Marcelis loont het economisch gezien niet om er producten als maïs en tarwe te kweken, omdat deze al relatief makkelijk en goedkoop in kassen worden verbouwd. 

“Met vertical farming kun je de teeltwijze helemaal beheersen”, legt Marcelis uit. Dat houdt in dat je de plantgroei kunt sturen en kunt zorgen dat de productie en kwaliteit hoog is. Hierdoor kun je beter garanderen hoeveel kilogram en van welke kwaliteit je produceert op welke dag van het jaar. 

Daarnaast ben je met vertical farming “niet meer van het weer, het klimaat en de locatie afhankelijk.” aldus Marcelis. Hierdoor kan er dicht bij de consument worden gekweekt, wat ook scheelt in transportkosten.

De grootste voordelen van vertical farming zitten in een sterk gestuurde, hoge productie per vierkante meter grond. Je kunt op een kleine ruimte bijna oneindig produceren. “Een kas produceert soms wel bijna vijf tot tien keer zoveel dan wat er buiten op een veld geproduceerd kan worden. Met een vertical farm, waarin tien tot twintig lagen boven elkaar zitten, produceer je nog veel meer. Dat is een gigantisch productievolume”, vertelt Marcelis.

Planten worden soms ook voor de opkweek, het eerste deel van de teelt, in een vertical farm en daarna in een kas of veld gezet. “Als businessmodel kan dat goed werken”, legt Marcelis uit. “In deze fase van planten kan namelijk veel misgaan. Daar kun je winst behalen. Je kunt meer planten per vierkante meter kwijt en de lichtbehoefte van planten ligt dan nog lager.”

Vertical farming is een kansrijk, maar relatief duur systeem, meldt De Volkskrant. De producten zijn daardoor, afhankelijk van het productieland, ook duurder. “Een Nederlandse kas is behoorlijk ver ontwikkeld en heel kostenefficiënt. Hier is de kostprijs van producten in een vertical farm waarschijnlijk twee à drie keer zo duur dan in een kas. Dat verschil zal met tijd kleiner worden”, aldus Marcelis. Wereldwijd ligt dit anders, omdat de kostprijs van productie sowieso hoger ligt dan in Nederland. Daardoor liggen kostprijsverschillen heel anders.

Qua duurzaamheid kent vertical farming grote voordelen in water-, nutriënten- en bestrijdingsmiddelengebruik. Hierdoor is het vaak biologisch. Het energieverbruik is alleen nog niet zo duurzaam. “We gebruiken LED-lampen. Die zijn relatief zuinig,” zegt Marcelis, “maar het blijven lampen. De uitdaging voor onderzoekers is: hoe kunnen we met minder licht meer planten produceren.” Verder onderzoek zal uitwijzen hoe vertical farming duurzamer, goedkoper en effectiever kan. Hoe snel je als consument relatief goedkoop een vertical-farmproduct kunt aanschaffen, is niet te voorspellen.

In Nederland zijn een beperkt aantal bedrijven bezig met vertical farming, maar een hoop bedrijven hebben plannen om ermee te beginnen. Volgens hoogleraar Marcelis is het goed om te realiseren dat bedrijven niet alleen bezig zijn met teelt. Er zit een hele industrie omheen. Denk bijvoorbeeld aan de lampen die gebruikt worden of aan de systemen of onderdelen die moeten worden ontwikkeld. Dat het aantal vertical farms in Nederland nog laag ligt, heeft wellicht te maken met de hoge productiekosten. 

In andere landen zie je op het gebied van productie meer gebeuren dan in Nederland. Echter is Nederland wel toonaangevend in de toeleverende industrie. Terwijl het fenomeen in landen als China, Korea en Amerika steeds populairder wordt, is er in Japan al langer interesse omdat het er als innovatief wordt gezien. “Daarnaast kennen landen in Azië een behoefte aan vertical farms, vanwege de voedselveiligheid die het biedt”, vertelt Marcelis. Ook in Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten groeit de interesse in vertical farms. Hier is het telen van groenten op traditionele wijze in deze landen moeilijk en is er waterschaarste. 

Traditionele boeren hoeven niet bang te zijn. De ontwikkelingen binnen vertical farming zullen de komende tijd toenemen en er zullen meer bedrijven in aan de slag gaan. Marcelis verwacht daarom dat vertical farming in de toekomst een groot marktdeel gaat bestrijken, maar ziet de veldproductie of kasteelt er niet door verdwijnen. De productiesystemen zullen naast elkaar blijven bestaan. “Wat je wel altijd vaak ziet, is dat het ene systeem van het andere systeem leert en dat bepaalde dienstwijzen voor zover mogelijk overgenomen worden”, zegt Marcelis.

Onlangs publiceerde de Verenigde Naties een klimaatrapport. Volgens dit rapport dreigt er een voedseltekort tussen 2050 en 2100 als we de klimaatverandering niet in toom weten te houden. “Vertical farming kan een grote rol spelen. Maar om die negen en een half miljard mensen te voeden heb je ook granen, rijst en dergelijke nodig”, legt Marcelis uit. Dat soort producten zie je niet snel in vertical farming. Op het gebied van verse groenten kan het wel helpen, aangezien de productie hoger ligt dan bij traditionele systemen. Ook bespaart het ruimte, waardoor er meer land teruggeven kan worden aan de natuur.

Vertical farming kan ons wel op andere gebieden kan helpen. Zo kan het volgens Marcelis helpen bij mensen met obesitas, met verse groenten met geoptimaliseerde voedingswaarden, en bij mensen met ondergewicht. “Voor de wereldbevolking zou het goed zijn als ze meer verse groenten zouden eten.” Vertical farming zal het wereldvoedselprobleem dus niet verhelpen, maar wel bijdragen in de gezondheid en het welzijn van mensen.