De gevaren van smartphonegebruik in het verkeer

Het was een verontrustend bericht een paar maanden geleden. Waar het aantal verkeersongevallen jarenlang daalde is er vanaf 2013 weer sprake van een stijging: in totaal 27 procent. Bijna 26.000 doden in het afgelopen jaar.

En dat terwijl het wegennet en de auto’s de laatste jaren juist beter en veiliger zijn geworden en dus moet de verklaring bij de bestuurders worden gezocht, zeggen deskundigen. Het lijkt erop dat we met z’n allen minder goed opletten in het verkeer, en dat leidt vaker tot ongelukken.

Fatale gevolgen
Belangrijkste oorzaak van die afleiding: de smartphone die tijdens het rijden in de auto of op de fiets ons voortdurend signalen stuurt die we maar niet kunnen en willen negeren. Even een paar tellen een berichtje checken of een appje sturen, dat moet toch kunnen?

Niet dus. Een paar tellen even niet opletten, kan fatale gevolgen hebben. De 13-jarige Tommy-Boy keek heel even op z’n mobiel toen hij op z’n fiets het bos uitreed de openbare weg op. Een auto kon hem niet meer ontwijken en Tommy-Boy kon het niet meer navertellen. En de 21-jarige Yannick werd doodgereden door een automobilist die hoogstwaarschijnlijk aan het appen was op het moment van het ongeluk.

Beloningssysteem
Meestal gaat het goed en daarom denken we – ten onrechte -dat het niet zo’n vaart zal lopen. En we overschatten onze rijvaardigheden, zegt verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen . Bovendien heeft de smartphone een sterke invloed op het beloningssysteem in onze hersenen. "Als we het piepje van een nieuw bericht horen, dan is er een dwingende behoefte om dat te checken. Het is net als met een nicotineverslaving", zegt Tertoolen. "Je wilt ook steeds meer." Om dat te negeren moet je stevig in je schoenen staan. Ook al omdat iedereen van je verwacht dat je altijd bereikbaar bent.

Strengere straffen
Als we dit allemaal weten, hoe keren we dan het tij? Strenger straffen is een optie die ook door het Ministerie van Justitie wordt voorbereid. De strafmaat voor gevaarlijk rijgedrag wordt verhoogd en het gebruikmaken van een smartphone tijdens het rijden zal daar ook onder vallen. Nu krijg je een boete van 230 euro en ben je ervan af als je die betaalt. In een nieuwe Verkeerswet zal ook een verbod op smartphonegebruik tijdens het fietsen worden opgenomen. Maar helpt het ook allemaal?

Betere handhaving
Strenger straffen is prima, zegt voormalig verkeersofficier van justitie Koos Spee , die tegenwoordig adviseur verkeersveiligheid is. Maar alleen maar de strafmaat verhogen zonder dat ook goed te handhaven, daarmee schiet je niets op. In die verkeershandhaving is de laatste jaren juist het klad gekomen, zegt Spee. En dat is mede een verklaring voor de toenemende onveiligheid in het verkeer. We weten met z’n allen dat het niet mag, maar we weten ook dat de kans heel klein is dat we gepakt worden en dus blijven we het gewoon doen. De subjectieve pakkans is dat, de inschatting die we maken of we gepakt kunnen worden of niet.

Die pakkans moet dus flink omhoog en dat betekent veel meer en beter handhaven, zegt Spee. Niet met opvallende politieauto’s maar met motoragenten in burger. Die kunnen smartphonegebruik heel goed vaststellen en meteen bekeuren. En dan mag de boete ook wel omhoog, trek het maar gelijk met het rijden onder invloed van alcohol of drugs, vindt Spee. Als je willens en wetens zo’n groot risico neemt, ben je crimineel bezig en dat moet je dan maar voelen.

Technologische opties
Er zijn technologische opties, apparaatjes die in de auto worden ingebouwd en die boven een bepaalde snelheid alle functies van de smartphone blokkeren, behalve handsfree bellen en navigatie. Bedrijven als Shell gebruiken dit al in hun bedrijfsauto’s. Maar we moeten zelf ons gedrag ook veranderen en dat is een kwestie van lange adem, denkt Tertoolen. Zie de campagnes tegen roken of anti-alcohol-campagnes, die hebben uiteindelijk ook resultaat gehad. Omdat ze heel lang werden volgehouden zodat het op een gegeven moment asociaal werd om je zo te gedragen. En we moeten elkaar er op aanspreken, blijf van je mobiel af als je aan het rijden bent.

Voorlichting
De vader van Tommy-Boy, Michael Kulkens , heeft zijn hoop gevestigd op de jeugd. Hij geeft voorlichting op scholen. Omdat kinderen een belangrijke risicogroep vormen, maar ook omdat zij de autobestuurders van morgen zijn. En juist die kinderen kunnen hun ouders opvoeden: handen af van die smartphone in de auto. Of zoals Michael Kulkens zegt: wordt geen smombie , een smartphone-zombie.

14 December 2017 wordt de petitie ‘ Voorkomen van doden en gewonden door het gebruik van mobiele telefonie in het verkeer ’ aangeboden aan de leden van de vaste kamercommissie voor Infrastructuur en Milieu.