Afslankmiddel Saxenda wordt vergoed: wie komt ervoor in aanmerking?

Goed nieuws en slecht nieuws over het afslankmiddel Saxenda: het wordt sinds 1 april vergoed vanuit het basispakket. Maar wie daar niet voor in aanmerking komt, moet het zelf betalen. Of je moet je geluk online beproeven en via schimmige webshops proberen om het te kopen voor veel geld, maar dat wordt sterk afgeraden. Wat voor middel is het? Hoe goed werkt het bij het afslanken? We vragen het Mariëtte Boon van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Dokter Mariëtte Boon is internist in opleiding bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en expert op het gebied van vetstofwisseling. Ze legt in het kort uit hoe Saxenda zijn werk doet. Een belangrijke eigenschap is dat je verzadigingsgevoel ermee wordt gestimuleerd. “Dit afslankmiddel bootst de werking van een darmhormoon na. Het geeft een seintje aan de hersenen waardoor je een gevoel van verzadiging krijgt. Dat is nuttig, want zo stop je eerder met eten.” 

Uit een uitgebreide studie blijkt dat mensen een jaar na gebruik flink waren afgevallen, geeft Boon aan. “60 procent van de mensen die het middel kreeg, viel meer dan 5 procent af. Een derde viel zelfs meer dan 10 procent af. Zo'n gewichtsverlies geeft al veel gunstige gezondheidseffecten.”

Kanttekening bij dit succes is dat er ook een groep is bij wie Saxenda onvoldoende werkt. “We weten nog niet zo goed waarom dit is en hoe je deze groep kunt herkennen. Het advies is dan ook om met het middel te stoppen als je na 12 weken gebruik van de onderhoudsdosis niet ten minste 5 procent van je lichaamsgewicht bent afgevallen. Het is niet voor iedereen een wondermiddel”, aldus dokter Boon.

Als je kampt met overgewicht of obesitas kun je niet zomaar naar de dokter stappen om het middel voor te laten schrijven. Wie komt er wel voor in aanmerking? "Het middel wordt vergoed als je een BMI hebt van boven de 40”, legt Boon uit. “Of je moet een BMI hebben van boven de 35 met één of meer complicaties zoals een hart- en vaatziekte, slaapapneu of artrose. Belangrijk is dat je geen type 2 diabetes hebt, dan kom je in aanmerking voor een andere behandeling."

De mate van overgewicht wordt gemeten met de zogeheten BMI (body mass index), aan de hand van je gewicht en lengte. Deze kun je zelf berekenen. Bij een volwassene is sprake van overgewicht bij een BMI van 25 tot 30. Bij een BMI van 30 of hoger is er sprake van obesitas.

Per 1 juli geldt ook als voorwaarde dat je een jaar lang actief een Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) moet hebben gevolgd en dat deze niet succesvol is geweest. Daarna pas kom je in aanmerking voor vergoeding van Saxenda vanuit de basisverzekering, aldus Boon. Zo'n GLI is een programma dat zich richt op gezonde voeding en verhogen van lichamelijke activiteit, met aandacht voor gedragsverandering om een gezonde leefstijl te bereiken én te behouden.

Mariëtte Boon krijgt als arts van het LUMC tijdens het spreekuur al de vraag van mensen of ze het medicijn voorgeschreven mogen krijgen. Zonder recept is het niet verkrijgbaar. "Een arts moet het altijd voorschrijven", benadrukt ze. “Voorschrijven kan ook aan mensen die niet voor vergoeding in aanmerking komen, maar wel binnen bepaalde afgesproken criteria vallen. Maar die moeten het middel dan wel zelf betalen.”

Nieuwszender BNR meldde recent dat er online een levendige handel is ontstaan in het afslankmiddel Saxenda. Diverse verkoopsites houden zich niet aan de wet, omdat je het middel zonder recept tóch kunt kopen.

Boon raadt het af om op internet op zoek te gaan naar het middel. "Je moet het gebruik heel langzaam opbouwen omdat je lichaam eraan moet wennen. Anders kun je echt last krijgen van bijwerkingen. Met name misselijkheid en maag- en darmklachten zijn bekend."

En als je het online koopt, weet je niet 100 procent zeker wat erin zit, aldus de arts. "Alleen al om die reden zou ik op internet kopen niet aanbevelen."

Ook wijst Boon erop dat je het middel moet injecteren. "Het kan vervuild zijn, of niet steriel als je het online koopt." Saxenda is dus geen pil of capsule, maar het moet door middel van injecties onder de huid worden ingespoten.

Saxenda gebruik je in principe voor langere tijd. "Zolang je het gebruikt zien we de gunstige effecten. Meestal komen mensen die ermee stoppen toch weer aan", weet Boon. De reden is onder andere dat je verzadigingsgevoel niet meer wordt gestimuleerd als je het niet meer injecteert. "Mensen hebben dan de neiging om weer aan te komen, helaas."

Ondertussen biedt de medische wetenschap mensen met obesitas hoop. Er is veelbelovend onderzoek verricht naar verscheidene middelen die helpen bij afvallen, zegt Boon. “Zo wordt momenteel onderzoek gedaan naar het middel Tirzepatide, dat de werking van twee verschillende darmhormonen nabootst. In een grote studie onder patiënten met obesitas gaf dit fors gewichtsverlies. Ongeveer de helft van de deelnemers verloor na 72 weken meer dan 20 procent lichaamsgewicht."

Het Zorginstituut Nederland heeft in ons land Mysimba voorgedragen als afslankmiddel, zodat het kan worden vergoed vanuit het basispakket. Nu is dat dus nog niet het geval, maar als de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het goedkeurt wel.

"Dit middel werkt via de hersenen. Mensen krijgen bij vet- of calorierijk eten een beloningsgevoel. Dit medicijn remt dat gevoel af. Het vermindert de behoefte om te eten en daarnaast remt het middel Mysimba de eetlust." Boon wijst ook bij dit middel op de bijwerkingen die op kunnen treden bij gebruikers. "Misselijkheid en braken komen voor. Maar ook psychische bijwerkingen zoals angst en stemmingswisselingen kunnen optreden."

"Maar ik wil niet iedereen aan de pillen", benadrukt Boon. "Een goede leefstijl is de hoeksteen van de behandeling van iedereen die wil afvallen."

Als mensen obees zijn, staan er heel veel systemen in het lichaam in een verkeerde stand, geeft de arts aan. "Het verzadigingsgevoel is vaak verstoord. De stofwisseling kan vertraagd zijn. Dit komt voor als mensen crashdieets, waarmee je snel veel afvalt, hebben gevolgd. Die factoren maken het soms lastig om alleen met leefstijl uit te komen. Voor deze mensen kunnen middelen zoals Saxenda een uitkomst bieden."