Zwitsers vredesinitiatief: teken van hoop?

5 mei Bevrijdingsdag. Het woord ‘vrede’ klinkt alom. Zowel de historische vrede na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog alsmede de gewenste vrede voor de gruwelijke oorlogen in Oost-Europa en het Midden-Oosten.

Begin april heeft de Zwitserse regering het initiatief genomen om dit jaar, op 15 en 16 juni, een vredesinitiatief inzake de Oekraïne-oorlog te organiseren. Het is een raadsel waarom dit initiatief niet is opgepakt in de media en door (vaak zelf benoemde) geopolitieke analisten. Bij een vermelding is het gebleven. Geen achtergrondinformatie, geen beschouwingen over de (on)mogelijkheden en (on)wenselijkheden en geen ruimte voor een dialoog. Toen ik in een recente mail de NRC-redactie vroeg waarom zij het initiatief niet ter sprake had gebracht in een recent interview met defensieminister Ollongren, zweeg de redactie in alle talen.

Is het Zwitsers initiatief onbetekenend? Enkele analisten deden het initiatief af als iets voor de bühne. Niets wezenlijks.

Te lang is de tegenstelling ‘militarisering versus onderhandelen’ de dominante factor geweest in het publieke debat met de overeenkomstige labels ‘oorloghitsers versus vredeskampers’. Ook ik heb mij daarvan bediend – onder andere op Joop.nl. Het vredesinitiatief heeft mij laten zien dat die tegenstelling moet plaatsmaken voor een betrokkenheid die het in zich heeft internationaal het juiste pad op te gaan om een einde te maken aan de verwoesting en het menselijk leed.

Wat betekent het vredesinitiatief?

Het oorspronkelijke idee is ontstaan in een overleg tussen de Oekraïense en Zwitserse regeringen, begin dit jaar, en zoals gezegd in april aangekondigd. De conferentie zal in Zwitserland plaatsvinden, nabij de stad Luzern. De conferentie volgt op een bijeenkomst van de G7. Vanaf het allereerste begin heeft Rusland aangegeven niet deel te nemen. De Zwitserse regering heeft hiervan kennis genomen maar neemt de tijd om alsnog in contact te komen met Poetin. Na de oriënterende vredesconferentie in juni is voorzien in een tweede conferentie waaraan ook Rusland kan deelnemen. Hoe reageren de geopolitieke topspelers op het initiatief? Bondskanselier Scholz heeft tijdens zijn recente bezoek aan Beijing president Xi opgeroepen om aan de conferentie deel te nemen. De bondskanselier gaf aan gehoor te vinden bij zijn gastheer. Tijdens de conferentie komt ook het oorspronkelijk Chinese 10-punten vredesplan aan de orde. Dit plan is door de EU niet serieus genomen omdat het niet de agressie van Rusland veroordeelt.

De verwachting is dat ook de Franse president Macron zijn collega Xi – die deze week Europa bezoekt – zal aandringen op deelname. Intussen reizen vertegenwoordigers van de Zwitserse regering naar belangrijke geopolitieke centra in de wereld om te bereiken dat de conferentie internationaal breed bezocht wordt. Het is niet bekend welke officiële reactie de VS zal afgeven. De Zwitserse regering heeft de VN ingelicht over haar initiatief. Zwitserland herbergt als tweede VN-hoofdkwartier een arsenaal aan kennis aan conflictbeheersing en bemiddeling. De neutraliteit van het land brengt vele voordelen met zich mee die we niet snel bij de internationale ‘oorloghitsers en vredeskampers’ aantreffen.

Het succes van de voorgenomen conferenties nabij Luzern staat niet bij voorbaat vast. Maar de steun van alle partijen is noodzakelijk om de kansen op succes te vergroten. De Oekraïense bevolking smacht naar vrede terwijl het Poetin-regime het Russische volk misleidt en steeds verder in een isolement brengt. Burgers van Europa kunnen de EU en zijn lidstaten dwingen om de conferentie in navolging van Scholz en Macron te steunen en een onverantwoordelijke EU-onverschilligheid achter zich te laten.

5 mei Bevrijdingsdag. Het Zwitserse vredesinitiatief is daarbij een teken van hoop daar waar al zolang angst en vernedering hebben geheerst.