Zweedse politiek; toch niet zo correct

In een periode dat Zweden lid probeert te worden van de Navo en het voorzitterschap van de Europese Unie bewaart, loopt de binnenlandse gedoogconstructie met radicaal-rechts langzaam op de klippen; hoe had men gedacht hier op te kunnen bouwen?

Na de verkiezingen van afgelopen september werd het direct duidelijk; om aan het roer van de macht te komen zou Ulf Kristersson van de centrum-rechtse ‘Gematigden’ met de nationalistische radicaal-rechtse Zweden Democraten moeten samenwerken. Het Zweedse politieke systeem bestaat namelijk in principe uit twee blokken, één links, één rechts. Polderen kent men niet. In een coalitie met de christen-democraten en liberalen, werd een gedoogconstructie met de Zweden Democraten opgezet. Dit huwelijk heeft alles behalve overtuigd, ondanks dat er veel op het spel staat.

Samen met Finland begon Zweden vorig jaar de aanvraag voor Navo-lidmaatschap. De enige obstructie was Turkije. Er werd geprobeerd Erdogan te overtuigen, maar hij vroeg te veel concessies. Om te benadrukken dat Zweden en Turkije twee toch echt verschillende democratische landen zijn, werd er twee weken geleden voor de Turkse ambassade in Stockholm geprotesteerd.

Op kosten van Chang Frick, presentator bij het Zweden Democraten communicatie-platform Riks (waar Russische connecties in de lucht hangen), werd Deens-Zweeds extreem-rechts politicus Rasmus Paludan van stal gehaald. Met een beroep op het demonstratierecht en omringd door de Zweedse politie kreeg hij alle ruimte om zijn vrijheid van meningsuiting te laten gelden. Dit deed Paludan – de one-trick-pony – door een Koran te verbranden. Vorig jaar maakte hij al een korte tour door een handvol immigranten-wijken om de zogenaamde “on-Zweedse” buurtbewoners te provoceren. Dit liep in enkele keren uit in geweld en rellen met de politie. De bewoners werden gedemoniseerd. Het idee om deze verbranding in Finland te herhalen werd direct van tafel geveegd, het zou daar een misdrijf tegen de religieuze vrede zijn. 

Terwijl de Zweden Democraten in hun vuistje lachten, zat de Zweedse regering met de handen in het haar; de actie enigszins veroordelen maar onder het mom van vrijheid van meningsuiting ook verdedigen, en zo ziet men momenteel de Navo-aanvraag – mede door het electorale machtsspelletje van Erdogan – in het geding komen. Dit soort populistische acties schaden de Zweedse (internationale) belangen ernstig.

En dat in een periode dat Zweden zich Europees wil profileren, en van haar beste kant wil laten zien. Maar doet het dat ook?

Als de huidige voorzitter van (de raad van) de Europese Unie heeft Zweden veiligheid – tegen de (internationale) criminaliteit – als prioriteit op de agenda gezet, terwijl er binnenlands een geweldsspiraal bezig lijkt te zijn. Met name in en rond Stockholm waren er in de maand januari haast dagelijks schietpartijen of explosies. Verder staan een groene energietransitie en democratische waarden van de rechtsstaat hoog op het voorzitterschap-lijstje, beide onderwerpen die de Zweden Democraten moeilijk vinden om volmondig te ondersteunen.

De afleidingstroef, dat er een grote voorraad zeldzame aardmetalen is ontdekt in het noorden van het land, om zo de Europese afhankelijkheid van China te verminderen, leek al snel uitgespeeld te zijn door de bovengenoemde kwesties.

Het zichtbare kwaad – criminaliteit of buitenlandse politieke leiders – wordt door rechts-populistisme meer gewaardeerd en gebruikt in het maken van beleid en het overtuigen van kiezers. Terwijl ook deze kiezer andere diepere structurele problemen aan het hoofd heeft.

Kijkend op Europees niveau is de vermogensongelijkheid in Zweden het allerhoogst, maar geen haan die hier naar kraait. Met name de kloof tussen een hoge belasting op arbeid en een lage belasting op kapitaal is haast onwerkelijk; het maakt rijk worden met een salaris nog nooit zo moeilijk, schrijft Andreas Cervenka, journalist en auteur van het boek “Gierig Zweden” (2022). Het idee van een welvaartsstaat voor iedereen is passé. De Zweedse schuld is torenhoog, en de waarde van de kroon daalt al jaren. Chauvinisme zit ingebakken, al helemaal met de huidige regering, er wordt té weinig gedaan om dit op te lossen.

In een land waar de politiek an sich redelijk steunt op bekwaamheid, liegen de polls er niet om, het vertrouwen in de regering was nog nooit zo laag. Het Nederlandse voorbeeld dat een gedoogconstructie met radicaal-rechts nogal instabiel is, had men in Zweden misschien iets beter moeten bestuderen voordat Kristersson het rechtse geitenpaadje naar de pseudo-macht met beide handen aangreep. De pro-Europese uitstraling die hij momenteel graag accentueert ziet er troebel uit door het hand-in-hand lopen met een EU-kritisch nationalistische partij.

Altijd op zoek naar electoraal en populistisch gewin, zonder enige echte verantwoordelijkheid, manoeuvreren de Zweden Democraten zich als een paling in de politieke machtsplas. En dat terwijl er veel in Zweden gedaan moet worden, al helemaal op het gebied van eerlijke vermogensverdeling en kansengelijkheid. Zo komt men in Zweden én in Europa niet vooruit.