Zuidas-advocaten en aandeelhouders zijn geen politiek neutrale spelers

We hebben een nieuwe staatssecretaris Financiën: Tjebbe van Oostenbruggen (NSC). Op hem valt veel af te dingen, maar laten we het eerst hebben over zijn kortelings afgetreden voorganger Folkert Idsinga.

Merkwaardig hoe mild de media de afgelopen week oordeelden over deze voormalige Zuidasser.  Want Idsinga lijkt een soort Arthur Docters van Leeuwen. Ooit kon die het moeilijk verdragen dat hij op de VVD-kieslijst voor de Tweede Kamer lager stond dan zijn vroegere ‘ondergeschikte’ Fred Teeven.

Als een van de vroegere koningen van de Zuidas meende Idsinga dat hij in de Tweede Kamerfractie van de VVD (nr 33 op de lijst) werd ondergewaardeerd. Hij stapte over naar de NSC, werd staatssecretaris Financiën, maar kon het volgens insiders niet verkroppen dat zijn voormalige partijgenoot (nr 12) minister Eelco Heinen hem niet als gelijke behandelde. 

Zelf suggereerde koning Idsinga dat hij aftrad omdat Wilders via hem wraak wilde nemen op zijn tijdelijke fractieleider Nicolien van Vroonhoven. De zakelijke belangen had hij volgens de regels ‘op afstand’ gezet en hij wilde daarom ook niet aangeven in welke beursgenoteerde bedrijven hij aandelenbelangen heeft, immers een ‘privéaangelegenheid’.

Volgens de media valt Idsinga weinig te verwijten. Hij zou immers juridisch gezien geen regels hebben overtreden. Maar dat is nu precies het probleem met Zuidassers: ‘het kan en het mag, dus discussie gesloten’.  

Journalisten kunnen daarnaast een ethisch perspectief op Idsinga’s gedrag hanteren. Een bewindspersoon in de financiële sfeer zou een transparante voorbeeldfunctie moeten hebben voor de burgers en evenmin zijn partij beschadigen door een toevlucht te zoeken in zogenaamde privéaangelegenheden.

Wat doen Zuidassers eigenlijk? Die zorgen er bijvoorbeeld voor dat rijke Nederlanders zo weinig mogelijk belasting betalen. Dus als u weer eens klaagt over ‘op kosten van de belastingbetaler’, dan heeft u het over burgers als u en ik. Wij brengen de belastinggelden op, de klanten van Idsinga nauwelijks, net als het staatshoofd.

Merkwaardig genoeg stuit deze grove ongelijkheid op weinig verzet in de samenleving en de politiek. Een Rotterdamse miljardairsfamilie bijvoorbeeld ontwijkt belastingen, maar zowel een kunstpaus als een PvdA-burgemeester vindt dat geen bezwaar omdat zij een paar miljoen aan kunstinstellingen doneert.

Maar onlangs klaagden de Kamerleden Maatoug en Stultiens (GL/PvdA) over de totale dominantie van de Zuidas in de feedback op de nieuwe belastingplannen. Ngo’s, vakbonden, wetenschappers en consumentenorganisaties komen daar niet tussen. In de lobbycratie Nederland worden uiteraard slechts de grote spelers gehonoreerd. Zo mogen maatschappelijke organisaties van minister Klever geen geld meer uitgeven ‘aan lobbyen voor de belangen van het mondiale Zuiden’.

Vergeet ook niet de politieke macht van de Zuidassers. Wanneer KLM een kort geding tegen de staat voert omdat ze wil blijven groeien, komt de multinational met een peloton advocaten. De staat kan dat soms nog wel hebben, maar lagere overheden als provincies, gemeenten en waterschappen schrikken vaak terug voor hoge proceskosten. Zij treffen een schikking of zien zelfs af van hun voorgenomen beleid.

In een vergelijkbaar benarde positie verkeren belangengroepen van burgers in conflicten met bedrijven, dikwijls met nog minder geld tot hun beschikking. Ook progressieve advocaten kosten geld.

Laten we het maar niet hebben over de accountants van de Zuidas, die tegenwoordig vooral met examenfraude worden geassocieerd.

Wat is een eigenlijk een beursgenoteerd bedrijf? Als klant van zo’n bedrijf zijn u en ik een quantité négligeable, net als de werknemers. Want het gaat louter om aandeelhouders en hun dividenden. Daarop worden de managers afgerekend. Een enkele keer meent een CEO rekening te moeten houden met de omgeving, met maatschappelijk belang, met duurzaamheid. Dat zijn veel te dure hobby’s, dus zij of hij wordt fluks af geserveerd.

De inkoop van eigen aandelen is een beproefde truc van beursgenoteerde bedrijven. Daarmee kan de winst over minder aandeelhouders worden verdeeld. De prijs van een aandeel stijgt. Zo keren ze belastingvrij geld uit aan hun aandeelhouders.

Verder gebruiken beursgenoteerde bedrijven – met dank aan de Zuidassers – een maas in de wet waardoor ze al jaren miljarden euro’s winst aan aandeelhouders uitkeren zonder dat daar belasting over wordt betaald. Om er een paar te noemen: OCI, AkzoNobel, TomTom en Ahold. 

Heeft u een persoonlijke bonuskaart van Albert Heijn en bespaart u daarmee jaarlijks maar liefst vijfhonderd euro? Peanuts voor een gemiddelde Ahold-aandeelhouder.

Zie ook de manager van een private-equity fonds die een lager belastingtarief heeft dan zijn schoonmaker. De laatste heeft namelijk geen prestatiebonussen die hij kan maskeren als beleggingen (belast 33 procent in plaats van 50). 

Natuurlijk bracht niet iedere Zuidasser zijn studententijd al coke snuivend door in sociëteit en dispuutshuis en zijn ze niet allen principeloze veelverdieners. Er zitten zelfs een paar idealistische activisten tussen. Maar deze vreemde vogels moeten wel uitkijken voor hun baan. Zoals ook niet alle aandeelhouders louter uit zijn op een optimaal dividend. Er bestaan kleine minderheden die maatschappelijk belang en duurzaamheid vooropstellen. De rest wil hun daarom via allerlei procedures het stemrecht ontzeggen. 

Intussen is in ons gave landje dit jaar weer een record aan dividend uitgekeerd, terwijl de kloof in vermogens navenant groeide.

Sommige complotdenkers stellen dat wij in feite door Zuidassers en aandeelhouders worden geregeerd. Neen, het is de overheid die hun daartoe de afgelopen decennia telkens weer heeft gefaciliteerd, via allerlei neoliberale wetten en regels. Ja, ook kabinetten waaraan de PvdA en D66 deelnamen. Zij het met een tikkeltje minder enthousiasme dan de VVD.

Want dat is de partij van de aandeelhouders. Bij de Kamerverkiezingen van vorig jaar bleef de VVD alleen in de villadorpen de grootste. Daar weten ze waar hun geld veilig is en ‘toevalligerwijze’ is de minister van Financiën een VVD’er.

Denk aan Mark Rutte aan het eind van zijn carrière in een van zijn sporadische uitingen van zelfkritiek: ‘Ik beschouw het nog steeds als een van mijn grootste fouten dat het niet gelukt is de dividendbelasting af te schaffen.’

Trouwens, over Van Oostenbruggen hoeven VVD’ers zich geen zorgen te maken. Het vermogen van deze voormalige ondernemer wordt namelijk door Quote op ruim 70 miljoen euro geschat. Dat heeft hij niet geërfd, want in 2019 stond hij in de ‘Quotes Top 100 Selfmade Miljonairs’.

Van het rijkste Kamerlid naar de rijkste bewindspersoon.