Zou Klaas Dijkhoff nog over te halen zijn om Rutte op te volgen?
Terwijl VVD-leider Mark Rutte vandaag zijn record als langstzittende premier viert (of níet viert, volgens zijn eigen verklaring) slaat de wanhoop bij steeds meer van zijn partijgenoten toe. Wie moet de huidige nummer 1 straks opvolgen? Hij kan toch niet tot in lengte van jaren op zijn plek blijven? Is er dan echt niemand?
Onder het zittende partijkader in elk geval niet. De meest genoemde namen zijn die van fractievoorzitter Sophie Hermans en minister van justitie Dilan Yeşilgöz. Maar geen van beiden kan een spoortje van enthousiasme veroorzaken in liberale kring. Niemand kan zich voorstellen dat een van die twee straks het roer overneemt van Rutte. Daarvoor missen ze simpelweg de persoonlijkheid en het politieke talent.
Maar wie dan wel? Een dikke vijf jaar terug zou je gezegd hebben: Edith Schippers. Die was minister van Volksgezondheid en deed dat heel bekwaam, zeker in VVD-ogen. Helaas heeft ze de politiek vaarwel gezegd. De kans dat ze daarin nog ooit terugkeert is naar verluidt vrijwel afwezig. Ze schijnt uit privéoverwegingen niet meer te willen. Overigens is ze president van DSM Nederland, dus ze hoeft zich niet te vervelen en ook niet op een houtje te bijten.
Haar opvolger als kroonpretendent Klaas Dijkhoff is eveneens vertrokken. Ook van hem gaat het verhaal dat hij absoluut niet meer wil. Hij verliet het Binnenhof omdat hij bang was dat het partijleiderschap te veel druk zou leggen op zijn gezinsleven. Opnieuw privéredenen dus.
Toch bestaat er bij een aantal al dan niet prominente VVD’ers de hoop dat Klaas nog over te halen is. Zijn afscheid is wat minder lang geleden dan bij Schippers, hij is een stuk jonger en het maatschappelijk alternatief is ook wat minder duidelijk. Dijkhoff heeft met kennissen een adviesbureau opgericht voor ‘gedragsinzicht, strategie en positionering’. Dat klinkt tamelijk vaag. Daarnaast werd hij onlangs genoemd als mogelijke burgemeester van Eindhoven. Die functie heeft hij niet gekregen, want ze ging naar PvdA’er Jeroen Dijsselbloem. Misschien heeft hij trouwens helemaal niet gesolliciteerd naar de burgemeestersvacature, dat weet ik niet. Wat ik wel weet is dat diverse VVD’ers erg graag zouden zien dat hij terugkeert naar politiek Den Haag. Want hij zou de man zijn die de liberale partij weer uit het slop kan trekken.
Dijkhoff beschikt namelijk over enkele eigenschappen die hem in VVD-ogen zeer geschikt maken om in Ruttes voetsporen te treden. Om te beginnen stond hij als het ware al klaar in de coulissen om het van Mark over te nemen. Geruchten willen dat hij vooral geen zin had om nog een paar jaar te wachten tot diens plek eindelijk zou vrijkomen. Daarom ging hij zelf maar weg.
Maar, belangrijker nog, Dijkhoff geldt als unverfroren rechts. Rutte – het zal menigeen wellicht verbazen – niet. Die werd in 2006 in de strijd om het lijsttrekkerschap door Rita Verdonk al neergezet als een half-linkse slapjanus, en die reputatie is hij nooit meer kwijtgeraakt. Niet dat hij echt links is natuurlijk. Rutte is vooral geïnteresseerd in zijn eigen positie. Als daarvoor een beleid nodig is waarbij ‘rechts Nederland zijn vingers kan aflikken’, prima. Maar zo nodig regeert Rutte net zo vrolijk met iemand die het ‘eerlijke verhaal’ wil vertellen. Of met een politica die ‘nieuw leiderschap’ nastreeft. Het maakt hem allemaal niet veel uit, zolang hij aan de macht blijft.
Bij Dijkhoff is dat anders. Het laatste VVD-verkiezingsprogramma mag dan wat pseudo-linkse trekjes hebben vertoond, niemand hoeft te betwijfelen dat het hart van Klaas rechts klopt. Warm rechts, noemde hij het zelf. Zelfs in ultrarechtse milieus (Johan Derksen bijvoorbeeld) bestaat er veel sympathie voor Dijkhoff. Het zou me helemaal niet verbazen als een deel van de VVD’ers aandrang op deze verloren zoon gaat uitoefenen om weer terug te keren naar de landelijke politiek. Al was het maar uit radeloosheid. Want nog een termijn Rutte, dat kan toch werkelijk niet?