Zo'n vliegtuig vol geboeide gedeporteerden is net een slavenschip

In beide gevallen worden mensen tegen hun wil vervoerd om aan hun arbeid te kunnen verdienen.

Ondanks een verbod van de rechter heeft Donald Trump toch meer dan tweehonderd Venezolaanse immigranten in een vliegtuig geladen. Dat ging vervolgens niet naar hun thuisland maar naar El Salvador waar ze werden overgeleverd aan gemaskerde in het zwart geklede bewakers van president Nayib Bukele. Die namen ze in een pijnlijke houdgreep die erg lijkt op de manier waarop Chinese politieagenten hun slachtoffers wegslepen. Ze zullen in El Salvador aan het werk worden gezet.

Trump maakte gebruik van de Alien Enemies Act uit 1798, die ongeveer gelijktijdig werd ingevoerd met de Sedition Act. Deze wetten stelden president John Adams in staat buitenlanders op te pakken en vast te zetten als hij dat in het belang van de staat achtte. Bovendien kon hij personen en kranten aanpakken vanwege opruiïng of het verspreiden van volgens hem valse informatie. Deze wetten waren op zich weer een aanvulling op de Alien Friends Act, die de president de bevoegdheid gaf lastige personen uit te zetten. Aan laatstgenoemde wet heeft Trump niets want deze gold slechts voor twee jaar en de opvolger van Adams, Thomas Jefferson had het over een wet die thuishoorde in de achtste of de negende eeuw.

In 1798 heerste er bij een deel van de Amerikaanse politiek grote angst voor ondermijning door radicale aanhangers van de Franse revolutie. Zo ontstond een sfeer van hysterie die vergelijkbaar is met wat er later zou gebeuren in de tijd van McCarthy. Het is tekenend voor Trump dat hij teruggrijpt op een wet die in een dergelijk politiek klimaat kon ontstaan.

Maar het doet allemaal aan méér denken. In 1798 kwamen er in Charleston en andere Amerikaanse havens nog steeds schepen aan, volgeladen met geketende slaven, die te werk werden gesteld op de plantages.

Daar doet zo'n vliegtuig, volgestampt met geboeide Venezolanen sterk aan denken. En zeker omdat de eindbestemming dwangarbeid is.

De zakenman Nayib Bukele Ortiz won in 2019 de presidentsverkiezingen in El Salvador met de belofte dat hij een eind zou maken aan de terreur van de zeer gewelddadige jeugdbendes waaronder de tot in de Verenigde Staten opererende Mara Salvatrucha en Calle 18. In 2024 werd hij herkozen. Bukele vestigde in feite een dictatuur. De bendes viel hij frontaal aan. Dat leidde tot 85.000 arrestaties in een land met nog geen zes en een half miljoen inwoners. In 2023 zaten volgens Amnesty International 102.000 mensen vast, meestal zonder uitzicht op een proces of vrijlating. Het is volstrekt onduidelijk of dit allemaal bendeleden waren. Tegelijkertijd waren er in het hele land veel verdwijningen. Daarmee werd El Salvador het land met de meeste gevangenen per hoofd van de bevolking en een van de laagste moordpercentages terwijl het voor het aantreden van Bukele in de top vijf stond.

Regelmatig worden foto's verspreid van kaalgeschoren jonge mannen met alleen een korte broek aan die gebogen op grote velden of in zalen zitten. In La Prensa Gráfica staat ook nu weer een grote foto van gedeporteerde Venezolanen die in het gevangenissysteem van El Salvador worden opgenomen. Dit als illustratie bij een artikel waarin de de grondwetsexpert Enrique Anaya vaststelt, dat El Salvador geen personen mag vasthouden die niet in het land zelf veroordeeld zijn. Ook andere juridische experts uit de regio klagen het een-tweetje tussen Trump en Bukele aan als volstrekt strijdig met nationale en internationale wetten.

De Venezolanen komen in eerste instantie terecht in de CEGOT, een nieuw complex met 40.000 gevangenen. Bezoek is er verboden. De minister van Justitie heeft verklaard dat wie daar terecht komt, nooit meer terugkeert naar huis.

CEGOT heeft lang niet genoeg bedden voor alle gevangenen. Mishandeling, marteling en ondervoeding zijn aan de orde van de dag. Medische zorg ontbreekt.

Trump betaalt El Salvador twintigduizend dollar per uitgewezen ongedocumenteerde.

Bukele noemt dat een laag bedrag. De Venezolanen worden ongetwijfeld meteen aan het werk gezet want de president heeft dwangarbeid ingevoerd waarmee de gevangenen zogenaamd hun schuld aan de maatschappij kunnen inlossen, zoals hij trots twittert. Het is de bedoeling, deelt Bukele in een andere tweet mee, dat de gevangenen op die manier zelf de kosten van hun detentie betalen. Beide presidenten verdedigen dit met de bewering dat de uitgezette Venezolanen criminelen zijn maar bewijs daarvoor is niet geleverd. Het lijkt allemaal als twee druppels water op de aanpak van de Oeigoeren door de Chinese overheersers.

En dat brengt ons terug naar de overeenkomst tussen deportatievliegtuigen en slavenschepen. In beide gevallen worden mensen tegen hun wil vervoerd om aan hun arbeid te kunnen verdienen. Het enige verschil is dat Trump Bukele ervoor betaalt hen over te nemen in plaats van dat hij geld vraagt. Nu nog wel. Het het lot van de betrokkenen is volstrekt vergelijkbaar met dat van een slaaf uit het verleden. En dit experiment smaakt types als Trump of Bukele ongetwijfeld naar meer.

Een paar maanden terug schreef ik op de site Rotterdam Vandaag en Morgen met behulp van AI een distopisch stuk over Trumps komende beleid en de patriotic collar of prosperity. Soms komt de werkelijkheid griezelig dicht bij je zwartste fantasie.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen  en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de wereld vanuit Brazilië.

Lees hier het rapport van Human Rights Watch over El Salvador.

Update: president Trump eist een afzettingsprocedure tegen rechter James E. Boasberg, die de deportatie van de Venezolanen naar El Salvador verbood. Hij noemt hem een "radicaal linkse gek". De Verenigde Staten gaan een constitutionele crisis tegemoet en meer dan dat, zeggen rechtsgeleerden.