Zo maak je talkshows echt het bekijken waard

Talkshows zijn voor mij een soort verplichte dagelijkse kost, maar ik vind ze bijna altijd tegenvallen. Ik onderga ze als formats, die op de automatische piloot staan. Als een talkshow een keer interessant of boeiend op me overkomt, dan lijkt dat eerder het gevolg van toevalligheden dan van een slim bedacht en goed voorbereid idee, zoals meer de werkwijze was van Zondag met Lubach.

De nieuwste generatie praatprogramma’s is opgezet, geproduceerd en uitgevoerd door te veel verkeerde mensen. Ik zie ze al voor me, in een Hilversums kantoor brainstormend over succesformules, kijkcijfers en wat dies meer zij. “Laten we duo’s nemen in plaats van 1 presentator of trice, ja, een combi van een wat oudere man met journalistieke ervaring (Sven) en een bij voorkeur mooie jonge vrouw (Thalita), waarvoor enig journalistiek vakmanschap niet per se een vereiste is, als verrassend contrast. En laat de inhoud in elk geval bestaan uit het nieuws van de dag; als het even kan een portie crime; een muzikaal intermezzo en altijd de verplichte dosis promotie van komende tv-programma’s. Wat ook goed werkt is om goede deskundigen vaker uit te nodigen. Gommers over corona, lekker herkenbaar, en minder riskant dan een nieuwe expert die er niks van bakt. Als we zo niet net iets meer kijkers trekken dan RTL 4, om de vertrokken Eva Jinek een poepje te laten ruiken, dan bedenken we weer wat anders. Bingo!”

In de pers wordt ook gretig over de talkshows geschreven. Leuk om tegen je tv-collega’s te kunnen trappen vanuit een ouderwets superioriteitsgevoel. ‘Hoever kunnen talkshowpresentatoren gaan met hun eigen politieke kleur en mening?’ vraagt het AD (9/4/21) zich af. NPO Video-directeur Frans Klein: “We hebben Op1 juist ingericht met een samenstelling van omroepen die verschillend van aard zijn. Dat betekent verschillende keuzes als het gaat om onderwerpen, perspectief of het belichten van vraagstukken in de samenleving.” Was dat maar waar, Frans. Neem de overkill aan dagelijks gelul over corona. Dat is toch vooral meer van hetzelfde. Ik hoor daar niet dat Charles van Omroep Max het meer voor de bejaarden opneemt, terwijl Astrid vooral het belang van de BNNVARA-jeugd behartigt. Alsof er echte journalistieke verschillen bestaan tussen bijvoorbeeld WNL en Max.

Alleen de Tijs van de EO valt soms te betrappen op een bewuste keus voor christelijke gasten en thema’s. De Volkskrant (8/2/21) publiceerde een onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam over 2020 waaruit glashelder blijkt dat Op1 vaker journalisten dan elke andere beroepsgroep als gast uitnodigt en ook liever bekende koppen dan nieuwe gezichten: 37 keer Joost Vullings en 33 keer Ab Osterhaus. Geef mij dan maar de witte mannen Maarten van Rossum namens Max (27 keer), Ewald Engelen namens de EO (17 keer) en Arjen Lubach namens WNL (een keer of 7). (Voordat u hier uw anonieme boosheid op los gaat laten is het goed te bedenken dat de vorige zin ten dele ironisch bedoeld is.)

Volgens mediawetenschapper Vincent Crone “heeft de huidige talkshow het format gekregen waar wij als kijker naar verlangen”. (De Volkskrant 23/3/21) Nou, Vincent, deze kijker verlangt daar helemaal niet naar. Alsof de publieke omroep is opgericht om te doen wat de gemiddelde kijker wil. Dat hoop ik toch niet.

Dat brengt mij bij de talkshow-wet van Nico: • Laat je inhoud niet standaard bepalen door het nieuws van de dag, maar maak zelf een planning van onderwerpen die je van belang vindt. Zet vaker zelf de trends. Dan gaat het nieuws jou volgen in plaats van jij het nieuws. • Durf groot nieuws niet te behandelen. Het zit sowieso in de NOS Journaals. Het is beter om er niks mee te doen dan in – steeds dezelfde – herhaling te vervallen. • Vergroot de diepgang door minder onderwerpen aan te snijden en een gast de vernedering te besparen om nog drie minuten iets te mogen zeggen. • Laat de talkshow presenteren door de beste interviewers. Interviewen is een vak apart en iets heel anders dan presenteren. • Kies betere en onbekende gasten. Doe daarbij meer met diversiteit, maar ook met schrijvers (die vaak goed kunnen vertellen) of interessante buitenlandse gasten die ons land bezoeken. • Werk in de redactie meer met onderzoeksjournalisten, digitale experts en cabaretiers en dus minder met de gebruikelijke redactie- en productiemedewerkers. • Wees niet bang of te politiek correct. Ik hanteer de definitie dat iemand politiek correct is: bij het vermijden van taaluitingen of gedragingen omdat deze als beledigend of discriminerend kunnen worden beschouwd voor bepaalde als achtergesteld te boek staande groepen. • Beter 1 goede presentator dan een duo dat niet goed op elkaar ingespeeld is. • Bombardeer Matthijs van Nieuwkerk tot hoofdredacteur van alle publieke talkshows. (Twee dagen per week is al genoeg.) Waarom? Omdat hij in mijn ogen een redelijk autoritaire, gepassioneerde durfal is, die streeft naar originele ideeën en bereid is zijn fouten met zelfkritiek te lijf gaat. De combinatie van die kwaliteiten, die niet zo hoog beloond hoeft te worden, is dun gezaaid.