Zo komen wij af van discriminatie als verblindend gif

Zo, daar sta je dan bij het ROC met artikel 1 van de Grondwet tegen discriminatie. De leerling-automonteurs, klaar voor hun stage, hebben zich al een week voorbereid op mijn komst naar Nijmegen voor de Ien Daleslezing. ‘Hoeveel diploma’s moeten wij nog halen tot werkgevers de deur openen voor Fatima en Yüksel?’ Wij willen ons wel invechten’, zeggen zij over het devies der zelfredzaamheid, maar waar blijven de mensen met hun sleutels voor ons?  

Een wet vraagt om vorming; zeker deze. Want wie ten onder ging aan discriminatie en racisme, vertelt dat niet na. Zoals de uitgeroeide Joden in steden als Arnhem voor altijd stil zijn. Zo verliezen erflaters kennis, bleek deze week uit een enquête die wees op onze geringe kennis over de Holocaust.  

De Ien Daleslezing begint dus met het ROC-gesprek. En daarom komen leerlingen mee naar de stampvolle raadzaal op het Nijmeegse stadhuis, wijs geworden door een schoolweek over discriminatie en racisme, met docenten die van de hoed en de rand weten. Dit ging een emotionele bijeenkomst worden, over niets minder dan de bestaansvraag: ‘Mag ik er wel zijn?’, zoals ik die ook kon voelen onder de jongeren van Arnhem-Oost toen wij met ons allen keken naar de excuses van de premier voor de slavernij op tv. Wij voelden trauma’s doorwerken van generatie op generatie. Elke migrant herkent het verdriet; ik ook. Steeds opnieuw, ook als de Koran op straat vertrapt wordt.  

Naar Westerbork 

Dat is het wat wij begrijpen moeten, als Spinoza zegt: Laten wij niet bespotten, niet betreuren noch verwensen, maar begrijpen’. En wij zagen hoe Rutte doorgrondde dat ‘begrijpen’ het begin is, niet de afronding. De Marokkaanse mannen uit Nieuw-West wisten het ook, toen zij huilend terugkwamen van een excursie naar Auschwitz, voor de Joden maar ook voor hun eigen voorouders, hoe die gediscrimineerd zijn in Marokko. En misschien ook wel om hoe wij zelf deze bejegening doorgeven aan volgende generaties, als we niet opletten. Daarom trekken wij met leerlingen Arnhem in, op zoek naar de woningen waar ruim tweeduizend Joodse Arnhemmers leefden, tot zij weg moesten. Ik zin op excursies voor ouders naar Vught, Westerbork en het Anne Frankhuis en scholen mee.  

Zondebok 

Genocide en slavernij, hoe konden wij zo verblind zijn? Door van mensen nummers te maken, op hun arm of in de boekhouding. Ontmenselijking lukt als wij van jongs af worden opgevoed met het idee dat ‘ons soort mensen’ beter zijn. Waar wij de miskende Nederlanders vergeten, daar komen de complotdenkers, die zeggen: ‘Beter en toch armer. Door de vreemdelingen, die krijgen jullie woningen, banen en budgetten.’ Zo krijgen wij hedendaagse zondebokken.    

De schepping is zo niet gemaakt; superioriteit hoort niet bij de natuurwetten, maar is aangeleerd. Daar kunnen wij dus van af, door iets anders aan te leren: inlevingsvermogen. Begrijpen, zou Spinoza zeggen. Iqra, zegt de Koranlezer – leren; je ogen, hart en hersens gebruiken. In de pedagogische wijken in Arnhem-Oost vormen wij allianties rond de ouders, met solidariteit als het ultieme tegengif voor discriminatie. Thuis, op school en op straat; met docenten, jongerenwerkers, straatcoaches, wijkagenten en andere opvoeders.  

Gun de vrijheid 

En gun dan de vrijheid die je meekrijgt, ook de anderen – is mijn oproep. Gun als homo’s uit de grachtengordel de moslimhomo’s de behoefte aan discretie richting hun families, opdat zij niet verstoten worden. En gun als moslimhomo’s de Nederlandse Joden hun levenswandel, verdedig ze.    

Gun als Nederlandse Joden de afgewezen jongeren de baan, help ze toegang krijgen. Gun als jongeren je zussen hun vrijheid.  

Zo komen wij af van discriminatie als verblindend gif. Laten wij verder gaan dan begrijpen, laten wij elkaar dragen en vormen.