Zo gaat Trump een handelsoorlog met Nederland verliezen

Volgens Donald Trump is het woord tarief "het mooiste woord in het woordenboek".  Kort na het begin van zijn tweede termijn legde Trump tarieven van 25% op voor de invoer van aluminium en staal uit de EU, bewerend dat "de Europese Unie ons zo verschrikkelijk heeft behandeld." Volgens recente berekeningen loopt de EU meer dan 20,3 miljard dollar aan exportrisico's, waarbij "risico" wordt gemeten aan de hand van de waarde van de Amerikaanse import van deze goederen uit de lidstaten van de Europese Unie in 2024.

Dit zou Nederland zorgen moeten baren. Nederland is na Duitsland immers de grootste handelspartner van de VS in de EU en loopt naar schatting 1,3 miljard US dollar aan export van aluminium en staal gevaar, ervan uitgaande dat alle getroffen export "verloren gaat.

Wat kan Nederland doen?

Ten eerste kan Nederland als lid van de EU geen eigen tarieven opleggen als vergelding. Dat is een taak die alleen de EU op zich heeft genomen. Inderdaad, op 13 maart reageerde de EU met vergeldingsheffingen, politiek gericht op goederen geproduceerd in staten met relatief meer Trump-aanhangers.

Wat Nederland kan doen is (1) beoordelen hoeveel van zijn exporten gevaar lopen, en (2) alternatieve exportmarkten vinden voor de aluminium- en staalproducten die het meeste gevaar lopen. In een recente Discussion Paper van IZA doen we precies dat.

Ten eerste kan worden aangetoond dat Nederland in feite veel minder exportrisico loopt dan US$ 1,3 miljard. Dit komt omdat Nederland in veel van de getroffen producten internationaal concurrerend kan zijn.  Concurrerende Nederlandse producten kunnen nog steeds worden geleverd, ook via derde landen, zoals gebeurde tijdens de handelsoorlog van Trump tegen China in 2018, toen dat land via Mexico naar de VS bleef exporteren.

In plaats van de totale waarde van de export in een jaar te gebruiken, berekenen we het tijdgewogen Revealed Comparative Advantage (RCA) en het Revealed Trade Advantage (RTA) van Nederland in elk van de verschillende aluminium- en staalproducten waarop de VS importtarieven heeft geheven. Exportproducten van Nederland naar de VS lopen meer risico als Nederland geen hoge RCA of positieve RTA heeft in het specifieke product - voor deze goederen zal de prijsstijging als gevolg van het tarief er hoogstwaarschijnlijk toe leiden dat de vraag vanuit de VS afneemt. Omgekeerd zal het voor kopers in de VS moeilijker zijn om producten met zowel hoge RCA's als positieve en hoge RTA's elders te kopen.

In Figuur 1 tekenen we de RCA- en RT-combinaties voor de getroffen producten en labelen we de verschillende kwadranten volgens het risico dat de RCA- en RTA-waarden inhouden.

Fig 1: Aluminium en staal export van Nederland in gevaar door Trump's tarieven

Figuur 1 laat zien dat het grootste deel van de aluminium- en staalproducten in Nederland een middelgroot risico loopt, een behoorlijk aantal een laag risico en een relatief klein aantal een hoog risico. Voor de categorie met een hoog risico, die in het kwadrant rechtsonder valt, betekent dit dat er lokale productie is, maar dat de goederen niet worden geproduceerd met een internationaal comparatief voordeel. Hieronder vallen producten zoals ijzer- en staalconstructies voor bruggen, onderdelen van elektrische apparaten voor diodes en halfgeleiders, en ijzeren en stalen maalballen voor molens.

Met tarieven kunnen dus afzetmarkten in de VS verloren gaan, wat mogelijk banenverlies en productieverlies in Nederland met zich meebrengt voor deze producten.

Als we kijken naar de risicowaarde op basis van de bovenstaande aanpak, dan zien we dat de risicogroep op basis van dit alternatief 245 miljoen US dollar bedraagt. Dit is aanzienlijk minder dan de risico-export van 1,3 miljard US dollar, zoals onlangs geschat door Simon Evenett en Johannes Fritz. Het export-at-risk voor Nederland kan zelfs nog minder bedreigend zijn als externe substitutie wordt overwogen, d.w.z. dat alternatieve exportmarkten worden gevonden voor de producten die het grootste risico lopen.

We doen dit met behulp van de AEXI Market Finder, een softwaretool die gebaseerd is op gevestigde modellen ter ondersteuning van marketingbesluiten in het internationale bedrijfsleven.

De alternatieve onbenutte exportkansen voor de aluminium- en staalproducten van Nederland die het meeste risico lopen door de sancties van Trump zijn samengevat in de onderstaande figuur 2.

Fig 2: Alternatieve exportmogelijkheden voor producten bedreigd door tarieven

Figuur 2 toont de top 10 van landen die alternatieve markten bieden voor de aluminium- en staalproducten van Nederland die het meest bedreigd worden door de tarieven van de VS. De topmarkten zijn China, Mexico, Canada, Maleisië en India. De totale onbeperkte waarde van deze onbenutte exportmogelijkheden is US$12 miljard. Onbeperkt in deze zin verwijst naar mogelijke Nederlandse beperkingen aan de aanbodzijde.

Concluderend: hoewel de VS voor ongeveer 1,3 miljard US dollar aan aluminium- en staalproducten uit Nederland importeert, loopt niet al deze export gevaar door de tarieven van Trump. Nederland is een concurrerende producent en exporteur, en een bekende deelnemer aan internationale handelsnetwerken. Als gevolg daarvan zal de vraag naar de goederen waarin Nederland het meest concurrerend is ten opzichte van de rest van de wereld, waarschijnlijk niet significant dalen. En voor de aluminium- en staalproducten die het in eigen land produceert, maar die internationaal niet concurrerend zijn, bestaan alternatieve exportmarkten buiten de VS en de EU.

Nederland is dus goed bestand tegen de aluminium- en staaltarieven van Trump. Dit, en het potentieel om alternatieve exportmarkten te vinden, is op zich al een signaal dat de VS waarschijnlijk economisch meer te lijden zal hebben van de tarieven, en dat het zijn langdurige handelspartners uit de EU weg zal duwen, in de richting van de BRICS-landen, waardoor de geopolitieke neergang van de VS wordt versneld.