Zijn ze gek geworden?

In 2017 schreef de bekende Amerikaanse psychiater Allen Frances een boek over Donald Trump, Twilight of American Sanity. De belangrijkste boodschap van het boek, dat ook in een Nederlandse vertaling ( Zijn ze gek geworden? ) verscheen, was dat je beter niet kunt stellen dat Trump gek is, omdat het de aandacht van het echte probleem afleidt: de samenleving die hem heeft verkozen.

‘Calling Trump crazy allows us to avoid confronting the craziness in our society’ schrijft Frances in het boek. En in een recensie van Kirkus Reviews werd geconcludeerd dat het boek behulpzaam zou kunnen zijn ‘to help explain why and how the Trump presidency happened.’

Binnenkort zijn we verlost van Trump, en zijn op z’n zachtst gezegd eigenaardige karakter. Maar wat resteert zijn de mensen die hem hebben gekozen. En een deel van hen is tot enge dingen in staat, weten we sinds de gebeurtenissen in en rond het Capitool op 6 januari. Dat vier jaar Trump het explosiegevaar van een groep gefrustreerde Amerikanen flink heeft doen toenemen zullen inmiddels weinig mensen meer durven betwisten. En zelfs als Trump er om wat voor reden ook niet meer is over een tijdje: er is een heel eng sentiment aan de oppervlakte gekomen in de afgelopen jaren. En dat is niet de schuld van Trump geweest. Hij en/of adjudanten als Giuliani hebben dat gevoel in een vroeg stadium gesignaleerd, toen het nog niet zo duidelijk waarneembaar was, en er vervolgens handig gebruik van gemaakt.

Het was verrassend dat the Donald de presidentsverkiezingen in 2016 won, maar was het niet minstens zo verrassend dat hij ze in 2020 relatief nipt verloor? Dat er na vier jaar onnavolgbaar beleid nog zoveel mensen op hem wilden stemmen?

‘Elk volk krijgt de leiders die het verdient’, zei een reeds lang vergeten Franse contrarevolutionair zo’n 200 jaar geleden al. Als je deze redenering volgt zegt het veel over de Amerikanen dat ze Trump kozen. Maar: in de jaren tachtig koos men ook al voor een niet al te succesvolle Hollywood-acteur… En Ronald Reagan werd ook nog eens herkozen.

Frances heeft volledig gelijk: Trump heeft allerlei beperkingen op psychologisch vlak, maar het echte probleem is de bevolking van het land dat hem een podium gaf. Daar moeten we ons misschien echt eens zorgen over gaan maken. Dan zijn er geen psychiaters of psychologen meer nodig die iets opmerken over de psyche van de heer Trump, maar sociologen en cultureel antropologen die duiden hoe het kon gebeuren dat het Capitool werd bestormd, en hoe daarmee het hart van de Amerikaanse democratie werd aangevallen.