Zijn dierproeven noodzakelijk?

Sommige onderzoekers grijpen de pandemie veroorzaakt door SARS-CoV-2 aan om de noodzaak van proefdieren te promoten. Muizen, hamsters, fretten, makaken, nertsen, katten, honden, varkens en vleermuizen worden gebruikt. Maar geen enkele diersoort kan een volledig biologisch model zijn voor een andere soort. Het feit dat dieren voor dit virus niet vatbaar zijn of andere symptomen vertonen dan mensen, weerhoudt sommige onderzoekers er zelfs niet van om diersoorten genetisch te manipuleren om pathologieën op te wekken die min of meer op die bij COVID-19 van mensen lijken.

De huidige pandemie biedt artsen en onderzoekers een unieke kans om waardevolle gegevens van humane patiënten te verzamelen. Door geavanceerde analyse van epidemiologische gegevens blijkt dat mensen uniek zijn voor wat betreft hun vatbaarheid voor en het verloop van de ziekte, omdat hun genetische blauwdruk en hun manier van leven een bepalende rol spelen.

Mannen worden vaker getroffen dan vrouwen, ouderen ernstiger dan jongeren en mensen met bloedgroep “O” lijken meer weerstand te hebben. Mensen met comorbiditeit (andere bestaande pathologieën), zoals hart- en vaatziekten en diabetes, lopen een groter risico. De verschillende variaties van bepaalde genen (“polymorfismen”) bepalen waarom sommigen  resistenter zijn dan anderen tegen dit virus.

Dus wat heeft het voor zin om behandelingen of vaccins die voor mensen bedoeld zijn, te testen op dieren in laboratoria? De genetische samenstelling van apen zoals makaken is niet alleen zeer verschillend van mensen maar varieert ook tussen individuen, afhankelijk van hun geografische oorsprong. Al in 1964 verklaarde Dr. James D. Gallagher in het Journal of the American Medical Association: “Dierstudies worden gedaan om juridische redenen en niet om wetenschappelijke redenen. De voorspellende waarde van dergelijke studies voor mensen slaat nergens op …”

Ook in de race tegen de klok om een vaccin tegen COVID-19 te ontwikkelen erkennen onderzoekers dat dierproeven onbetrouwbaar zijn bij het voorspellen van menselijke reacties. Om er een paar te citeren:

Tal Zaks , medisch directeur van Moderna, “…denk ik niet dat … het diermodel de juiste manier is om een klinische proef in te gaan”.

Barney Graham , directeur van het National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID, USA) merkt op dat “conventionele laboratoriummuizen dit nieuwe coronavirus niet krijgen, zoals mensen dat doen …”.

Karen Maschke , hoofdredacteur van het tijdschrift Ethics & Human Research, wees erop dat dierstudies vaak slechte voorspellers zijn van wat bij mensen werkt.

Een van de methoden die hun waarde hebben bewezen, is “MIMIC” (Modular IMmune In vitro Construct). Dit is een in vitro modellering van het menselijke immuunsysteem en maakt het mogelijk, voorafgaand aan klinische proeven bij mensen, het beste product eerder en relevanter te selecteren dan met diermodellen. “De informatie uit dit soort testen, gaat veel verder dan het resultaat van een studie met muizen”, zegt Michael Rivard , vice-president bedrijfsontwikkeling bij VaxDesign, “.. omdat ze deel uitmaken van het menselijke immuunsysteem en het effect zichtbaar wordt in een spectrum van genotypen “.

Dierexperimenten veroorzaken zeer ernstig lijden voor de vele miljoenen dieren die er dagelijks mee te maken hebben. In onze samenleving is een groeiend besef dat dieren dezelfde emoties en pijn ervaren als mensen en dat het gebruik van dieren steeds minder wordt geaccepteerd. Het zijn echter wetgeving, conservatisme maar vooral ook economische belangen van fokkers, handelaren, onderzoekers en beleidsmakers waardoor het zoeken naar andere onderzoeksmethoden wordt gefrustreerd. Alternatieven zijn voorhanden, maar er is geld nodig om deze alternatieven te registreren en dezelfde wettelijke status te geven als proefdieronderzoek.

Het is te verwachten dat ons nog meer pandemieën zullen treffen. Het is zaak nu te zorgen voor een snelle verandering van wetgeving, waardoor  dierexperimenten niet meer wettelijk verplicht worden gesteld. Daarnaast dient er budget beschikbaar te worden gesteld ten behoeve van onderzoek naar en registratie van goede alternatieven voor dierproeven.

Zo kunnen wij in Nederland onze voortrekkersrol behouden en overstappen naar onderzoeksmethoden die passen bij de huidige kennis en waarden in de samenleving in plaats van vast te houden aan een onderzoekparadigma van 75 jaar geleden.