ZEMBLA: 'Transgender met spijt'

De Nederlandse Vereniging voor Psychiaters weet na 16 jaar nog steeds niet hoe bepaald moet worden wie in aanmerking komt voor een geslachtsaanpassende operatie. Dat blijkt uit onderzoek van ZEMBLA. Deskundigen stellen in ZEMBLA dat de wens om van geslacht te veranderen in sommige gevallen een waan kan zijn die voortkomt uit schizofrenie of een psychose. Het debat over de screening van patiënten die een geslachtsveranderende operatie willen ondergaan, ligt gevoelig, erkent ZEMBLA. Lees hier het interview met Lisa van Ginneken , voorzitter van Transvisie, de patiëntenorganisatie voor transgenders, die op verzoek van de makers reageert op de uitzending. Volgens haar is spijt een zeldzaamheid.

Transgender met spijt De 40-jarige Patrick de Veen uit Emmen onderging in 2008 een operatie en werd Patricia. Uit zijn medisch dossier, in bezit van ZEMBLA, blijkt dat psychiaters van het UMC Groningen hem na het eerste contact in 1999 niet als ‘transseksueel’ diagnosticeerden. Omdat het verlangen om een vrouw te worden Patrick niet loslaat, gaat hij in 2006 terug naar het ziekenhuis in Groningen. Hij wordt wederom psychologisch onderzocht. Als onderdeel van de screening moet hij zich in het openbaar als vrouw gaan presenteren. In 2008 krijgt Patrick een verwijsbrief voor een operatie nadat hij de zogeheten ‘real life periode’ succesvol heeft doorlopen.

Drie maanden na de ingreep krijgt hij spijt. Zijn huidige psychiater, Gert Bakker, denkt dat zijn wens om vrouw te worden, destijds een waangedachte was. Bakker stelt dat de psychiaters van het UMCG bij Patrick waarschijnlijk onvoldoende hebben doorgevraagd. Bakker werkt al jaren met transgenders. Hij zegt: “Ik weet dat er meer mensen zijn met spijt.”

Na jaren van therapie is er inmiddels bij Patrick uitzichtloos en ondraaglijk lijden vastgesteld. Hij heeft toestemming voor euthanasie.

Consistente wens Uit het medisch dossier van De Veen blijkt dat de psychiaters van het UMC Groningen zijn wens van destijds “consistent” noemen. Het UMCG wil omwille van privacy niet in een interview reageren op vragen van ZEMBLA over De Veen. Wel schrijft een woordvoerder dat spijt een punt van zorg is. “ Zeker nu de medische behandeling steeds meer gezocht wordt, en ook laagdrempeliger bereikbaar wordt.”

Geen consensus Psychiater Joost à Campo behandelde in 2000 een patiënt met een paranoïde psychose. De patiënt was in een traject ter aanpassing van zijn geslacht. Maar na de behandeling voor de psychose verdween zijn wens voor geslachtsverandering. A Campo wil weten of dit vaker voorkomt en houdt in 2000 een enquête onder collega-psychiaters. 186 psychiaters reageren en rapporteren over 586 patiënten met genderdysforie. Bij 61 procent van de patiënten was sprake van comorbiditeit. A Campo: “Er was een enorme overlap met andere psychiatrische problematiek”.

A Campo wordt in 2002 door NRC hierover geïnterviewd. In reactie op die publicatie, vraagt de Inspectie Gezondheidszorg aan de Nederlandse Vereniging voor Psychiaters om een standpunt te formuleren over de indicatiestelling voor geslachtsveranderende ingrepen. Dat standpunt is er nooit gekomen. De NVvP verwijst na vragen van ZEMBLA naar een document waarin staat: “Er is op dit moment geen consensus over hoe de indicatiestelling voor genderbevestigende somatische behandeling het beste vorm kan krijgen.”

A Campo vindt dat er voorafgaand aan zo’n ingrijpende ingreep altijd een second opinion moet zijn.

Orgaanbank ZEMBLA bezoekt in deze uitzending chirurg Miroslav Djordjevic in Belgrado, die inmiddels 14 hersteloperaties heeft uitgevoerd bij spijtoptanten. 60 nieuwe patiënten hebben zich voor zo’n operatie aangemeld. Djordjevic pleit voor de oprichting van een Europese donorbank. Hij vindt het zonde dat verwijderde geslachtsorganen weggegooid worden terwijl je die kunt gebruiken voor transplantatie. “Dan krijg je betere resultaten,” aldus de Servische chirurg in ZEMBLA.