Zelfs James Bond lijdt onder het beleid van Mark Rutte

Woensdagnacht om 00:00 stond ik met een license to view in de vorm van een qr-code bij een bioscoop in het centrum van Rotterdam om als een van de eersten No Time to Die, de nieuwe James Bond-film, te gaan zien. Er waren enkele tientallen andere die-hards, waaronder een gekleed in smoking. Ik had aanvankelijk ook met die gedachte gespeeld maar ik heb geen smoking. Dus stond ik er in m’n hoodie met de tekst Gevaccineerd. Verschil moet er zijn, zoiets zou James Bond natuurlijk nooit doen.

Het bleek de beste Bond film van deze eeuw. Alles zit er op en er aan, van achtervolgingen, waarbij ik in de bioscoopstoel toch de neiging had een veiligheidsriem om te doen, tot een Bond-girl die nog lang nadat de projectie was gedoofd op m’n netvlies bleef dansen. En tussendoor steeds locaties waardoor je meteen vakantieplannen gaat maken. Ik heb me gedurende de 167 minuten die de film duurt geen seconde verveeld.  

Toch valt er natuurlijk wat te zeiken. James Bond mag dan menselijker zijn geworden, er schort iets anders aan het verhaal. Al kan Bond daar misschien zelf niets aan doen omdat het een weergave van de werkelijkheid is.

De volgende dag, toen ik na een korte nachtrust in mijn auto over de 100 km/u snelweg reed en nog zo onder invloed van 007 was dat ik mijn rechtervoet met moeite in bedwang kon houden, dacht ik na over wat ik gezien had en begon er iets te dagen. Deze James Bond, van oudsher de belichaming van het gevecht tussen goed en kwaad, bevat een boodschap over onze tijd. Het gaat niet langer over de strijd tussen communisme en kapitalisme waar de serie ooit mee begon, niet over de hegemonie van technologie waar zijn opvolgers zich in specialiseerden, niet over terrorisme en hoe de staat de samenleving verdedigt tegen een ongrijpbare vijand.

Dit keer gaat het meer om karakter, om de manier waarop we met elkaar omgaan. James Bond heeft zijn leven ge- en verbeterd. Hij is niet meer de seksistische en racistische kerel die zijn misdragingen camoufleert met humor en charme. No Time to Die is de meest diverse en inclusieve aflevering tot nu toe. De agent huldigt het recht om geaccepteerd te worden, om te zijn wie je bent. Ik wil er niks over verklappen maar diversiteit wordt in de film met verrassende vanzelfsprekendheid gebracht. Er is heel goed over nagedacht. Het is geen gimmick maar hoort nu net zo bij Bond als een Aston Martin.

De gelakte schoen wringt ergens anders.   De Britse geheim agent is bovenal een ambtenaar, een persoon die de publieke zaak dient. De regering zet hem in om het land te redden en hij stelt zelfs zijn leven in de waagschaal voor het belang van de natie. Zoals iedere ambtenaar wordt hij in zijn werk nog wel eens gehinderd door de bureaucratie maar zijn plichtsbesef en trouw staan boven alles. Als hij moet kiezen tussen zichzelf en zijn opdracht kiest hij voor het laatste. Daarom is hij 007 en heeft hij een license to kill.

James Bond is van oudsher een personage dat draait om plichtsbesef. Zijn hele wezen is daarvan doordrongen. Natuurlijk, hij overtreedt regels maar dat doet hij omdat zijn plicht dat vereist. Nood breekt wet. Als hij zich overgeeft aan zinnelijk genot is dat de beloning voor het vervullen van zijn plicht.  

In No Time to Die toont Craig dat plichtsbesef ten volle maar er ontbreekt iets. De staat en natie waarvoor hij zijn plicht vervult zijn vrijwel verdwenen, of nog erger: moeilijk te onderscheiden van de slechteriken. Zelfs M, zijn eeuwige vangnet,   blijkt niet meer te vertrouwen.

Craig maakt van Bond een eenzame strijder die het goed bedoelt maar nergens thuis hoort.   Hij is letterlijk en figuurlijk verweesd. Iemand die alles in zijn eentje doet in plaats van uit te blinken in een groter geheel. Het is een personage dat past in de huidige wereld, waar sociale media alles laten draaien om de persoon in plaats van het collectief.

Zelfs de Britishness, ooit zijn handelsmerk, is verdwenen. Geen grapjes daarover, geen tradities. In No Time to Die is Bond de minst Britse held uit de reeks. Natuurlijk, het gevoel van patriottisme waar de oude Bond in uitblonk heeft een gevoelige knauw gekregen sinds populisten er mee aan de haal zijn gegaan en met de Brexit het land net zo klein en achterlijk hebben gemaakt als ze zelf zijn. Maar dit gaat verder dan de Brexit, er ligt een ontwikkeling aan ten grondslag die zich ook in andere landen, ook in Nederland, voordoet.

Bond filosofeerde in eerdere films met Craig al over zijn persoonlijke vrijheid en begon teleurgesteld afstand te nemen van de overheid. Zijn loyaliteit aan de staat kwam onder druk te staan. De regering bleek net zo onbetrouwbaar als de tegenstander.

Bond staat daarin niet alleen. De overheid is de laatste jaren in de Westerse wereld afgebroken door politici met libertaire ideeën. In Groot-Brittannië net zo goed door de Conservatieven als in Nederland door Mark Rutte. Zie het toeslagenschandaal waarbij de staat doelbewust het leven van burgers heeft vernietigd. De overheid is geen geluksmachine, verkondigde Rutte bij zijn aantreden als premier en maakte er vervolgens een rampenfabriek van. Hoe kun je in zo’n omgeving nog een trotse ambtenaar zijn?

Door het gebrek aan een groter goed, een groter ideaal, drong zich bij deze Bond de vraag op: Voor wie doet hij dit eigenlijk allemaal? Het veelzeggende antwoord zit in de film dus daar kan ik helaas niks over zeggen zonder het plot te verklappen. Mij lijkt dat de wereld hierna behoefte heeft aan een nieuwe Bond. Eentje die qua rechtvaardigheid meer lijkt op die andere Britse held: Robin Hood.